Trên cùng chuyến xe đi từ Hà Nội lên Lào Cai, ông họa sĩ, bác lái xe, cô kĩ sư trẻ tình cờ quen nhau và họ nói chuyện rất vui vẻ. Trong lúc khi xe dừng 30 phút để hành khách nghỉ ngơi thì bác lái xe đã giới thiệu cho ông họa sĩ và cô kĩ sư về anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn kiêm vật lí địa cầu.

Vì tính chất công việc nên anh đã ở đây 4 năm mà chưa về nhà 1 lần, một mình sống trên đỉnh núi nên anh bao giờ cũng cảm thấy thèm hơi người, luôn mong muốn có người nói chuyện đến nỗi có lúc anh đã phải dùng cây chắn ngang đường để mong được tiếp xúc với người qua đường.

Trong cuộc gặp gỡ 30 phút, anh thanh niên hào hứng có dịp kể mọi người nghe về công việc hàng ngày của mình - một công việc cao quý, thầm lặng, vô cùng có ích cho cuộc sống. Mặc dù sống và làm việc trong điều kiện vô cùng khắc nghiệt nhưng anh luôn tích cực, hết mình với công việc. Ông họa sĩ già đã phát hiện những phẩm chất đẹp đẽ, cao quý của anh và có ý muốn vẽ một bức chân dung về anh. Nhưng anh thanh niên đã từ chối vì còn có nhiều tấm gương sáng trong lao động, sản xuất xứng đáng hơn anh. Chẳng biết từ lúc nào những con người vô tình gặp nhau trở nên thân thiết, gần gũi.

Sau chút ít thời gian nói chuyện họ phải chia tay nhau và ông họa sĩ hứa sẽ quay trở lại, cô kĩ sư xúc động nghẹn ngào chia tay anh để tiếp tục cuộc hành trình với bao tình cảm lưu luyến. Trước khi ra về anh thanh niên còn tặng mọi người một làn trứng để ăn trưa. Anh đã để lại nhiều ấn tượng đẹp trong lòng ông họa sĩ và cô kĩ sưu, ông họa sĩ hứa sẽ có dịp sẽ quay trở lại nơi đây thăm anh.

Truyện Lặng lẽ Sa Pa là kết quả của một chuyến đi thực tế ở Lào Cai của Nguyễn Thành Long vào mùa hè năm 1970. Tác phẩm có cốt truyện đơn giản: một họa sĩ già trong một chuyến đi từ Hà nội lên Sa Pa gặp cô kĩ sư mới ra trường lên Sa Pa nhận công tác và họ đã trở thành những người bạn đồng hành trên một chuyến xe. Họ được bác lái xe kể cho nghe về anh thanh niên - “một trong những người cô độc nhất thế gian” ở đỉnh Yên Sơn cao 2600m. Và sau đó là cuộc gặp gỡ nói chuyện giữa ông họa sĩ, cô kĩ sư với anh thanh niên tại nơi anh ở và làm việc. Anh thanh niên 27 tuổi, quê ở Lào Cai. Anh làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đo chấn động mặt đất và dự báo thời tiết hàng ngày để phục vụ sản xuất. Một ngày anh phải báo về trung tâm bốn lần: bốn giờ, mười một giờ, bảy giờ tối, một giờ sáng. Công việc của anh đòi hỏi tính chính xác, kiên trì nhưng anh vẫn luôn yêu nghề và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc. Anh tự tạo cho mình một cuộc sống vật chất và tinh thần đầy đủ. Anh có một căn nhà ngăn nắp, ngọn gàng, có vườn rau, vườn hoa và có sách là bạn. Anh tặng vợ bác lái xe củ tam thất, tặng cô kĩ sư bó hoa, tặng ông họa sĩ một giỏ trứng. Ông họa sĩ cảm nhận được nét đẹp của anh thanh niên. Ông muốn vẽ anh những anh từ chối và giới thiệu những người khác đáng vẽ hơn đó là ông kĩ sư ở vườn rau xu hào, anh cán bộ nghiên cứu bản đồ sét. Cuộc gặp gỡ chỉ diễn ra trong ba mươi phút nhưng anh thanh niên đã để lại nhiều cảm xúc và ấn tượng tốt đẹp cho cô gái và ông họa sĩ về những con người làm việc hăng say mà thầm lặng cho đất nước trong cái lặng lẽ của Sa Pa - nơi mà người ta tưởng như chỉ có sự nghỉ ngơi.