Kho tàng văn học Việt Nam vô cùng đồ sộ với rất nhiều tác phẩm hày, giàu giá trị nội dung và nghệ thuật. Một trong số đó chúng ta phải kể đến vị lãnh tụ, thi sĩ tài hoa Hồ Chí Minh. Bác đã để lại cho đời nhiều tác phẩm ý nghĩa, một trong số đó phải kể đến là bài thơ Ngắm trăng. Bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và phong thái ung dung lạc quan của Bác khi bị giam trong nhà tù Tưởng Giới Thạch.

Chủ tịch Hồ Chí Minh là người có vốn hiểu biết sâu rộng, uyên thâm, nhiều tác phẩm của Người không những mang ý nghĩa sâu xa mà còn mang giá trị nghệ thuật to lớn. Không chỉ thành công ở một đề tài hay một thể loại văn học đặc thù nào, Hồ Chí Minh có rất nhiều tác phẩm giàu giá trị nghệ thuật thuộc những thể loại khác nhau mà những tác giả khác khó mà có được. Khi bị Tưởng Giới Thạch bắt và giam trong nhà tù, trong điều kiện khó khăn, thiếu thốn nhất, Bác vẫn giữ vững được tinh thần lạc quan của mình và phong thái đó được thể hiện rõ nét qua bài thơ Ngắm trăng. Mở đầu bài thơ là hoàn cảnh sống của Bác.

Trong tù không rượu cũng không hoa

Tù đày là cảnh bần hèn nhất của con người, nơi mà những nhu cầu tối thiểu nhất cũng khó lòng được đáp ứng huống chi là “rượu” và “hoa” - những thú vui tao nhã, nguồn cảm hứng của những người có tâm hồn thi ca mộng mơ. Tuy nhiên, việc thiếu đi rượu và hoa cũng không làm Bác dửng dưng với vẻ đẹp của thiên nhiên cũng như hững hờ với thi ca:

Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ

Trước cảnh thiếu thốn ở trong tù như thế nhưng cảnh đẹp giữa đêm khuya vắng vẻ đã làm tâm hồn Bác cũng phải xao xuyến khó mà hững hờ. Đêm nay trong tù, Bác thiếu hẳn rượu và hoa, nhưng tâm hồn Bác vẫn dạt dào trước vẻ đẹp hữu tình của thiên nhiên. Từ nguồn cảm hứng vô tận về cảnh đẹp ban đêm được ngắm nhìn từ nhà tù đó, ta càng thêm ngưỡng mộ, nể phục tình yêu thiên nhiên cũng như tinh thần lạc quan của Bác. Trong khung cảnh đó, Người và trăng như những người bạn tri âm tri kỉ:

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ
Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ.

Từ phòng giam tăm tối, Bác hướng tới vầng trăng, nhìn về ánh sáng, tâm hồn thêm thư thái. Song sắt nhà tù không thể nào ngăn cách được người tù và vầng trăng. Trăng được nhân hóa như một người bạn tri âm, tri kỉ từ viễn xứ đến chốn ngục tù tăm tối thăm Bác. Hai câu thơ được cấu trúc đăng đối tạo nên sự cân xứng hài hòa giữa người và trăng, giữa ngôn từ, hình ảnh và ý thơ. Bài thơ mang đến cho chúng ta cái nhìn, cách cảm về một góc độ khác của chủ tịch Hồ Chí Minh, bên cạnh sự thông minh, trí tuệ giúp nước nhà giành độc lập, Bác còn là một thi sĩ có tâm hồn bay bổng, hòa mình cùng với thiên nhiên, với cảnh đẹp dù trong hoàn cảnh éo le nhất.

Bài thơ không chỉ thể hiện tài hoa trong việc sáng tác của Bác mà còn thể hiện nhân cách thanh cao, tốt đẹp của Người ngay cả trong chốn tù đày. Nhiều năm tháng qua đi nhưng bài thơ vẫn giữ nguyên vẹn những giá trị tốt đẹp ban đầu và để lại nhiều ấn tượng sâu sắc trong lòng bạn đọc.