Trong lịch sử văn thơ trung đại Việt Nam , có rất ít những nữ thi sĩ tài hoa , nhưng trong đó có hai nhà thơ rất nổi tiếng , tác phẩm của hai bà đã đi vào trái tim bao đọc giả dù trong khoảng thời gian nào . Đó chính là Hồ Xuân Hương và Bà Huyện Thanh Quan . Nếu thơ Hồ Xuân Hương mang tính cách mạnh mẽ , quyết đoán , và bênh vực cho những số kiếp bất hạnh như trong bài bánh trôi nước . Thì thơ của Bà Huyện Thanh Quan lại trái ngược hoàn toàn , phong cách sáng tác của bà mang đậm nét dịu dàng , uyển chuyển trong từng câu từ và theo lễ nghi cung đình . " Qua đèo Ngang " một trong những tác phẩm đã nói lên tài thơ điêu luyện của nữ sĩ này và hơn hết là tình yêu của bà với non sông , đất nước , được gửi gắm qua từng vần thơ .
" Bước tới đèo Ngang , bóng xế tà ,
Cỏ cây chen đá , lá chen hoa .
Lom khom dưới núi, tiều vài chú ,
Lác đác bên sông , chợ mấy nhà .
Nhớ nước đau lòng , con quốc quốc ,
Thương nhà mỏi miệng, cái gia gia .
Dừng chân đứng lại trời , non , nước ,
Một mảnh tình riêng , ta với ta .
Thoạt tiên , tác giả đã vẽ ra trước mắt người đọc một quang cảnh đèo Ngang hùng vĩ với núi đèo , vào một buổi chiều tà đầy thơ mộng.Nhưng đầy sự hiu quạnh và trống vắng với những bụi cỏ cây um tùm , rậm rạp chen chúc nhau .
Bước tới đèo Ngang , bóng xế tà ,
Cỏ cây chen đá , lá chen hoa .
Cái khung ấy thật yên tĩnh ,dường như mọi thứ đều theo một trình tự sẵn có của tự nhiên , không có sự xuất hiện của bàn tay của con người . Tác giả càng thêm buồn một nỗi buồn sâu thẳm tận đáy lòng mình , sau đó bà đã đưa tầm mắt ra xa hơn . Và giờ đây bà đã thấy bóng dáng của những chú tiều , con sông , cái chợ , cái nhà .
Lom khom dưới núi , tiều vài chú ,
Lác đác bên sông , chợ mấy nhà .
Dù đã có sự xuất hiện của con người nhưng cảnh vật không những không đông vui hơn , tấp nập hơn , mà còn tăng vẻ đìu hiu của cảnh đồi núi chập chùng . Tác giả đã sử dụng một số lượng từ như " vài ", "mấy" và một số từ từ láy " lom khom ", ''lác đác''; càng gợi vẻ heo hút trống vắng , con người lúc này thật nhỏ bé giữa khung cảnh đèo Ngang .Tới đây tác giả đã trải hết lòng mình , cảm xúc được dâng trào đến cao độ đó là nỗi nhớ nước , thương nhà của một kẻ lữ thứ .
Nhớ nước đau lòng , con quốc quốc ,
Thương nhà mỏi miệng , cái gia gia .
Ở đây tác giả lại sử dụng các từ tượng thanh ''quốc quốc '', ''gia gia '' để gợi tả tiếng kêu khắc khoải giữa khoảng không vô tận mà chẳng ai thấu được . Nghệ thuật chơi chữ đã nói lên sự nhớ thương quê hương đến da diết của Bà Huyện Thanh Quan , nhớ về một triều đại đã tàn . Để rồi cuối cùng , bà lại đứng lại trước cảnh núi non đèo Ngang để ngẫm nghĩ qua cảnh vật , lấy cảnh ngụ tình . Và một mình buồn cho nỗi buồn không ai sớt chia .
Dừng chân đứng lại ,trời , non , nước
Một mảnh tình riêng , ta với ta .
Qua bút pháp tài tình , tác giả đã ghi vào lòng người đọc một tâm hồn rộng lớn , bay bổng và đầy lòng hoài cổ .