Đề tài tình cảm gia đình là một đề tài vô cùng quan trọng trong kháng chiến của Việt Nam. Nhiều tác giả đã khai thác đề tài này, những tác phẩm “Chiếc lược ngà” của tác giả Nguyễn Quang Sáng là một tác phẩm để lại nhiều ấn tượng sâu sắc cho người đọc.

Truyện ngắn “Chiếc lược ngà” kể về nhân vật bé Thu một đứa trẻ dễ thương nhưng vô cùng cá tính, gai góc và có nội tâm vô cùng phức tạp.Tác giả đã vô cùng tinh tế khi mà đặt ra những tình huống vô cùng độc đáo.

Anh Sáu một người chiến sĩ cách mạng, đi bộ đội chiến đấu khi con gái mình vừa mới sinh xong. Ngày anh Sáu về phép thì con gái đã 7-8 tuổi. Bé Thu là người chỉ biết mặt ba qua những bức ảnh gia đình, nên trong tâm thức của bé, không có nhiều kỷ niệm với ba.

Rồi một ngày anh Sáu về phép cô bé khó mở lòng tiếp nhận một người cha bằng xương bằng thịt được.

Trong ba ngày phép ở nhà anh Sáu làm đủ mọi cách tiếp cận cô bé nhưng bé Thu không chịu gọi một tiếng ba. Cho tới khi anh phải lên đường đi là nhiệm vụ thì tiếng ba mới được thốt ra nghẹn ngào xúc động.

Nhân vật bé Thu là một cô bé mới chỉ tám tuổi nhưng có cá tính mạnh mẽ, gai góc và ương ngạnh. Tuy nhiên trong tâm của bé Thu thì vô cùng trong sáng, thể hiện tình yêu của mình với ba. Bởi em bé chỉ nhìn hình ba trong bức ảnh ba mẹ chụp với nhau trong ngày cưới. Nên khi nhìn thấy ông Sáu ngoài đời nó không thể nghĩ đó là ba mình.

Ông Sáu là một chiến sĩ dũng cảm, đã trải qua nhiều trận đánh ác liệt gương mặt của ông không còn được như xưa mà có nhiều biến đổi theo thời gian, nên khi bé Thu nhìn ba ngoài đời không còn giống ba trong bức hình chụp ngày cưới ba mẹ nữa. Đó là chuyện bình thường.

Qua những tình tiết miêu tả của tác giả ta thấy bé Thu có cá tính và suy nghĩ vô cùng đáng yêu. Những suy nghĩ vừa rất trẻ con vừa người lớn. Nó thể hiện tình cảm của một người con dành cho ba của mình thể hiện tình cảm gia đình thắm thiết. Khi cả nhà bảo ra mời ba vào ăn cơm. Bé thu cứng đầu chỉ nói trống không “Vô ăn cơm”.

Dù ai có nói thì thì cô bé cũng không chịu gọi một tiếng ba, chỉ cho tới khi biết tin ông Sáng phải lên đường đi đánh trận, tiếng ba mới nức nở vỡ òa lên trong lồng ngực của cô bé. “Không cho ba đi. Ba phải ở nhà với con” những tiếng ba mong chờ từ lâu được cô bé thốt ra một cách trơn tru, từ đáy lòng của một đứa trẻ mong chờ có ba.

Rồi kèm theo hành động đó là việc Thu ôm chầm lấy ba của mình khóc nghẹn nức nở. Thu không muốn rời xa ba thêm nữa cô bé đã phải chờ đợi suốt tám năm mới được gặp ba, giờ này cô bé không muốn lại phải tiếp tục chờ đợi, không muốn xa cách.

Qua diễn biến tâm lý nhân vật ta thấy Thu là cô bé giàu tình cảm, dù bên ngoài cô bé là người gai góc, nhưng bên trong lại yếu đuối, trẻ con, và mong muốn có ba hơn bao giờ hết.

Tình cảm của Thi dành cho ba là tình cảm thiêng liêng của một đứa trẻ khát khao có ba như những đứa trẻ khác. Bất kỳ đứa trẻ nào sinh ra cũng cần tình thương, sự chăm sóc của cả ba và mẹ, có như vậy chúng mới phát triển và trưởng thành đúng nghĩa.

Qua tác phẩm của mình tác giả Nguyễn Quang Sáng muốn tố cáo tội ác của chiến tranh, chính chiến tranh đã làm cho bao gia đình ly biệt, những đứa con không được gần cha, vợ không được gần chồng, biết bao gia đình sinh ly tử biệt bởi chiến tranh tàn ác.