Bước 1: Phân tích vấn đề

- Dẫn dắt, giới thiệu vấn đề cần nghị luận (có thể dẫn dắt trực tiếp hoặc gián tiếp)

- Đánh giá khái quát vấn đề (đây là vấn đề tích cực hay tiêu cực)

Bước 2: Phân tích biểu hiện và thực trạng của vấn đề cần nghị luận

- Giải thích vấn đề cần nghị luận (giải thích khái niệm hoặc các từ ngữ liên quan)

- Bàn luận về vấn đề: biểu hiện, tác dụng, ý nghĩa của vấn đề cần nghị luận

+ Nêu thực trạng của vấn đề cần nghị luận

+ Đưa ra các dẫn chứng tiêu biểu, ngắn gọn, chính xác

Bước 3: Phân tích nguyên nhân dẫn tới các thực trạng, dẫn chứng

Khi phân tích nguyên nhân trong bài văn nghị luận xã hội, ta cần đưa ra được những nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan của vấn đề xã hội. Nguyên nhân chủ quan là những nguyên nhân xuất phát từ bên trong vấn đề, do chính những yếu tố liên quan tới vấn đề đó tác động và gây ra. Ví dụ: nghị luận xã hội về tình trạng nạo phá thai của giới trẻ hiện nay ngày càng nhiều thì nguyên nhân chủ quan tới từ việc kiến thức sinh sản chưa được nắm rõ. Ngược lại, nguyên nhân khách quan là những nguyên nhân xuất hiện bên ngoài của vấn đề.

Bước 4: Phân tích những tác động của vấn đề xã hội

+ Đối với nhân vật trong tác phẩm (nếu là một vấn đề được đưa ra trong một tác phẩm văn học): phân tích từ thực trạng và hoàn cảnh của nhân vật để đưa tới kết luận.

+ Đối với xã hội: từ những biểu hiện và thực trạng, nêu lên những ảnh hưởng của vấn đề đối với xã hội.

+ Đối với mỗi người: những tác động xã hội đó dẫn tới ảnh hưởng tới cá nhân hoặc mỗi nhóm người.

Bước 5: Bình luận mở rộng vấn đề

Đưa ra quan điểm của cá nhân về vấn đề nghị luận. Đây là một vấn đề tốt hay xấu, cần được lan toả hay bài trừ trong xã hội. Ví dụ nghị luận về hiện tượng nghiện mạng xã hội trong giới trẻ, vấn đề này cần được hạn chế. Đưa ra một số lý giải để giải thích khẳng định mình vừa nêu. Một số cách mở rộng vấn đề như:

+ Mở rộng bằng cách giải thích và chứng minh vấn đề

+ Mở rộng bằng cách đi sâu vào vấn đề như mở rộng đối tượng được đề cập, phạm vi ảnh hưởng của vấn đề.

+ Mở rộng bằng cách đi ngược lại vấn đề. Đưa ra giả thiết trái ngược với thực trạng của vấn đề sau đó tiến hành phân tích những lợi ích của vấn đề. Ví dụ nghị luận về tình trạng nạo phá thai hiện nay nguyên nhân tới từ việc kiến thức sinh sản không tốt, nếu như kiến thức sinh sản được hướng dẫn chi tiết sẽ nhằm hạn chế tình trạng có thai ngoài ý muốn.

Bước 6: Đưa ra bài học đối với bản thân

Nêu ra được bài học nhận thức và bài học hành động