Chúng tôi đặt chân lên vùng đất Côn Đảo vào một ngày nắng và gió. Việc đầu tiên chúng tôi làm chính là đi thăm nghĩa trang Hàng Dương, nơi yên nghỉ của hàng ngàn chiến sỹ cách mạng và đồng bào yêu nước Việt Nam qua nhiều thế hệ bị tù đày, hy sinh dưới sự tàn ác của thực dân và đế quốc. Để tưởng niệm, chúng tôi thắp những nén hương cho các anh hùng liệt sĩ đang yên nghỉ ở đây bằng tất cả tấm lòng tri ân và hoài niệm. Đứng trước hàng ngàn ngôi mộ, tôi lặng đi và nghẹn ngào. Hàng nghìn anh hùng liệt sỹ đã hy sinh vì tự do của dân tộc, vì nền độc lập của tổ quốc, để hôm nay chúng tôi có một cuộc sống yên bình, hạnh phúc bên gia đình. Họ đã hy sinh khi còn rất trẻ, khi còn vấn vương những nghĩa nặng với gia đình, có những người chưa 1 lần cầm tay bạn gái, cuộc sống chưa từng trải nghiệm đã ngã xuống. Nghĩa trang có gần 2.000 ngôi mộ nhưng chỉ có gần 800 ngôi mộ là có tên, những người anh hùng còn lại cùng mang chung một cái tên "liệt sỹ vô danh". Tại Côn Đảo phần lớn những chiến sỹ cách mạng và đồng bào yêu nước còn nằm mãi dưới lớp đất này mà chưa tìm được mộ. Đứng trước linh hồn các anh, tôi cảm thấy biết ơn vô cùng. Tôi cảm thấy mình đã quá may mắn khi được sinh ra trong thời bình, có một cuộc sống như ngày hôm nay. Tôi chợt nhận ra được cái giá phải trả cho sự tự do của dân tộc, cho nền độc lập của nước nhà, những thứ mà hàng ngày tôi vẫn đang được hưởng thật quá lớn. Tôi tự hỏi bản thân tôi phải làm gì để xứng đáng với sự hy sinh to lớn ấy? Phải tôi đã sống ích kỷ, chỉ mới sống vì mình, vì gia đình mình thôi? Tôi cần phải có trách nhiệm hơn, phải biết “sống cống hiến và đền đáp tiếp nối”. Tôi có thể sống tốt hơn như bây giờ, tôi có thể tạo thêm nhiều điều tốt đẹp hơn, đóng góp nhiều hơn. Tôi phải làm được những điều đó!

Tối hôm đó, đoàn chúng tôi đã đi thăm và thắp hương mộ cô Võ Thị Sáu. Những người con May 10 chúng tôi đã cất lên lời ca tiếng hát với sự thành kính, biết ơn nhất “Người thiếu nữ ấy như mùa xuân, chị đã dâng trọn cuộc đời, để chiến đấu với bao niềm tin, dù chết, vẫn không lùi bước…”. Sống mũi cay cay, nước mắt không biết rơi tự khi nào. Lời bài hát cứ mãi vang vọng bên tai tôi, nhắc tôi về một người thiếu nữ anh hùng, một ý chí kiên cường, một tấm gương sáng mãi. Tự hào và dâng đầy sự biết ơn, nể phục và tri ân đối với người con gái ấy. Một lần nữa tôi lại đứng nơi đây, tự hứa với lòng mình sẽ sống sao cho ra sống, sống sao cho xứng đáng với các anh hùng liệt sỹ và hồn thiêng sông núi. Các anh, các chị đã ngã xuống để cho sự sống trên dải đất hình chữ S này được hồi sinh.

Đi tham quan Côn Đảo, tôi thấy một vùng đất thiêng liêng và bao thăng trầm của lịch sử, bao bài học ý nghĩa. Đúng như Tổng bí thư Lê Duẩn đã từng nói:

“ Côn Đảo là một hòn đảo anh hùng,

Côn Đảo là một di tích lịch sử vĩ đại.

Côn Đảo là một trường học lớn đối với các thế hệ mai sau…”

(Trích bài nói chuyện của đồng chí Lê Duẩn- Tổng bí thư ban chấp hành trung ương Đảng trong chuyến ra thăm quan Côn Đảo ngày 27/08/1976)

Chiến tranh xâm lược, sự đô hộ và áp bức của thực dân Pháp và các thế lực đế quốc xâm lược đã biến Côn Đảo thành địa ngục trần gian. Đến nơi này, và tận mắt chứng kiến sự dã man của thực dân, đế quốc tôi mới cảm nhận hết được ý chí quật cường của những chiến sỹ cách mạng. Những cái tên trại tù Phú Hải, trại Phú Tường hay còn gọi chuồng cọp Pháp, trại giam Phú Bình hay còn gọi chuồng cọp Mỹ, khu biệt lập chuồng bò... mà từ trước đến nay chúng tôi chỉ được nghe, thấy qua sách báo, tranh ảnh thì giờ đây nó đang hiển hiện, phơi bày thực tế. 

Tôi đã đứng lặng hồi lâu trước những trại giam, nghĩa địa tù… lặng người trước những câu chuyện kể về tội ác của kẻ địch, về tình người, tình đồng chí, về sự chịu đựng, hi sinh… với niềm cảm phục, tự hào. Dường như ở Côn Đảo mỗi tảng đá, mỗi gốc cây, mỗi thảm cỏ, mỗi lối đi trong trại giam đều thấm đẫm mồ hôi và máu của những tù nhân cách mạng trong hơn một thế kỷ đấu tranh. Tham quan di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo, niềm bồi hồi xúc động trước những mất mát, hy sinh lớn lao vượt sức tưởng tượng và chịu đựng của con người lại dâng tràn. Mỗi hiện vật, mỗi ngôi mộ, xà lim, hầm tối…không chỉ là một số phận, một chứng tích tội ác của thực dân- đế quốc mà còn âm vang những trang sử hào hùng của cuộc đấu tranh trong tù, tỏa sáng chủ nghĩa nhân văn và chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam. Chính tinh thần và dũng khí đó đã hun đúc nên những giá trị cao quý và truyền lại để tạo sức mạnh và niềm tin vững chắc cho thế hệ chúng tôi hôm nay.

Chuyến hành trình về Côn Đảo là bài học lịch sử hết sức quý báu để thế hệ trẻ chúng tôi càng thêm trân trọng sự hy sinh của cha ông, thấy rõ hơn trách nhiệm của mình đối với quê hương đất nước. Côn Đảo chính là nơi giáo dục truyền thống yêu nước một cách thiết thực, không giáo điều, không sách vở, là nơi truyền ngọn lửa cách mạng đến với thế hệ trẻ hôm nay và mai sau.