Bàn về giá trị, sức mạnh và chức năng của văn chương, nhà văn Hoài Thanh đã khẳng định rằng “Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có”.

Văn chương chính là những tác phẩm văn học chân chính. Nó không chỉ là những con chữ trên mặt giấy, mà là những thế giới, những câu chuyện sống động, được tác giả thổi hồn vào. Những tác phẩm văn chương ấy đem đến cho người đọc vô vàn những trải nghiệm. Và quan trọng nhất, chính là gợi lên, tạo cho ta những tình cảm, những rung động chưa từng có, và tôi luyện thêm những xúc cảm đã hình thành. Đó chính là thiên chức của văn chương từ thuở mới khai sinh.

Những tình cảm ấy, không chỉ là những tình cảm cao thượng, lớn lao, mà còn phải là những tình cảm gần gũi, chân thực nhất. Đó là niềm vui, nỗi buồn, là sự khổ đau, hạnh phúc, là sự căm phẫn, đồng cảm, sẻ chia. Tất cả những cung bậc cảm xúc ấy, được gói trọn trong các tác phẩm văn chương. Rõ ràng đó là một người ta chưa gặp bao giờ, là một câu chuyện không có thật, nhưng ta vẫn đồng điệu với họ, thăng hoa cùng họ từng xúc cảm. Để từ đó, mang trong mình một trái tim nhạy cảm đầy tình yêu thương hơn.

Chẳng hạn như đọc truyện ngắn Nghèo của Nam Cao. Ta thương cái đói khổ, bất hạnh đến cùng cực của vợ chồng chị Chuột. Tuyệt vọng cùng với hành động hi sinh cuối cùng của anh Chuột. Và xót xa với cảnh cơ cực của hai đứa con anh. Chính cái thương ấy, theo ta ra với cuộc sống thực tại, để cho ta biết thêm yêu thương những người xung quanh mình, biết đùm bọc sẻ chia với những số phận bất hạnh. Đó chính là cái giá trị nhân văn cao cả mà các tác phẩm văn chương chân chính luôn hướng tới.

Mỗi khi đọc một tác phẩm văn chương, lòng em lại thêm tươi xanh những tình cảm chân thành và đáng quý. Đúng như nhà văn Hoài Thanh đã khẳng định “Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có”.

Nói về thiên chức cao cả của văn chương, nhà văn Hoài Thanh đã từng khẳng định: Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có.

Nhận định ấy đã nói rất đúng về một thiên chức cao cả của văn chương đối với thế giới tình cảm của con người. Các động từ mạnh như “gây”, “luyện” đã thể hiện được sự tác động trực diện của những tác phẩm văn học. Chúng thông qua những câu chuyện, những mảnh đời, những số phận khác nhau, mà tạo dựng nên những rung cảm, những cảm xúc mà trước giờ chúng ta chưa từng có. Rồi lại bồi đắp thêm cho những tình cảm vốn đã có nay lại càng sâu đậm hơn, chan chứa hơn.

Giống như khi chúng ta đọc bài thơ Đất nước của nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Những hình ảnh hào hùng của ông cha ta, với những vẫn thơ hào hùng, đã thổi bùng lên tình yêu nước trong mỗi người con Việt Nam. Nó khiến trái tim đập mạnh mẽ hơn, khiến tình yêu nước cuộn trào hơn, cháy bỏng hơn. Hay như khi ta đọc đoạn trích Trong lòng mẹ của Nguyên Hồng. Những tình yêu thương, sự quyến luyến dành cho mẹ trong trái tim như được đun nóng lên, âm ỉ hơn, chảy mạnh hơn. Khiến ta muốn ngay lập tức trở về nhà, sà vào lòng mẹ, để được mẹ âu yếm như lúc còn thơ dại. Đó chính là khả năng nuôi dưỡng, bồi đắp thêm cho những tình cảm ta đã có của văn chương.

Mặt khác, văn chương còn có thể gợi dậy những tình tự trước giờ ta chưa từng có. Chẳng hặn như khi ta đọc tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Những hình ảnh thiên nhiên sống động, tuyệt vời của dòng sông Hương xứ Huế đã khiến ta thổn thức không thôi. Nó gợi cho ta tình yêu dòng sống ấy, xứ sở ấy dù chưa từng đặt chân đến. Và khiến cho ta khát vọng được xê dịch, được đến Huế để tự mình ngắm nghía phong cảnh đó. Hay như đọc Chinh phụ ngâm, ta bỗng thấy xót xa cho thân phận người chinh phụ, thương tiếc cho sự cô đơn, mòn mỏi, khổ đau của nàng. Dù đó có là một nhân vật ta chưa từng gặp, không hề quen nhưng những tình cảm mà ta dành ra đó, được tác phẩm gợi lên đó là hoàn toàn thật lòng.

Những giá trị, ý nghĩa ấy chính là sức mạnh thiêng liêng của văn chương. Nhưng đó phải là thứ văn chương đích thực, thứ văn chương được viết bằng cả trái tim của nhà văn. Chứ không phải là những thứ văn chương ăn xổi ở thì, viết ra chỉ để mua vui đầu môi, không đọng lại một ý nghĩa nào cả. Hiện nay, thứ văn chương thị trường ấy đang xuất hiện ngày một nhiều hơn. Chúng khiến cho những giá trị cao cả của văn chương đối với người đọc dần bị lụi tàn. Thật đáng tiếc thay. Nhưng, chỉ một thời gian thôi, thứ văn chương ấy sẽ bị đào thải bởi thời gian, độc giả. Chỉ có những tác phẩm văn chương chân chính mới có thể tự mình đứng vững, chống lại sự băng hoại của thời gian mà thôi.

Bởi vậy, chúng ta có thể nói rằng, khả năng gây lên những tình cảm ta chưa có, bồi đắp những tình cảm ta đã có, không chỉ là giá trị, là ý nghĩa của văn chương. Mà đó cũng là điều mà các tác phẩm văn chương chân chính luôn hướng đến, lấy làm mục tiêu, lý tưởng.