I. Mở bài:

• Nguyễn Thành Long (1925 – 1991) là cây bút chuyên về truyện ngắn và bút kí, truyện của Nguyễn Thành Long hấp dẫn người đọc bằng giọng văn trong sáng, giàu chất thơ, cốt truyện tưởng như giản đơn mà rất giàu ý nghĩa khái quát.
• “Lặng lẽ Sa Pa” là kết quả chuyến công tác của Nguyễn Thành Long ở Lào Cai năm 1970, in trong tập “Giữa trong xanh” (1972). Nhân vật chính trong tác phẩm là anh thanh niên làm việc ở trạm khí tượng. Đó là một người lao động mới với những phẩm chất: yêu đời, yêu nghề, say mê và có trách nhiệm cao trong công việc; có tình cảm nồng hậu hiểu khách luôn biết quan tâm tới mọi người và rất khiêm tốn.

II. Thân bài

1. Hoàn cảnh sống và công việc:

• Anh sống và làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600mm “ Xung quanh anh chỉ có cây cỏ và mây mù lạnh lẽo” công việc của anh là “làm công tác khí tượng kiêm vật lí địa cầu”, cụ thể là “đo gió, đo mưa, đo nắng tính mây, đo chấn động mặt đất” nhằm dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu. Công việc ấy đòi hỏi phải tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiệm cao.
• Công việc ấy có nhiều gian khổ: “Gian khổ nhất là lần ghi và báo lúc một giờ sáng. Rét …có cả mưa tuyết … Nửa đêm …. Chui ra khỏi chăn, ngọn đèn bão vặn to đến cỡ nào vẫn thấy không đủ sáng. Xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng im ở bên ngoài như chỉ chực đợi mình ra là ào ào xô tới”.
• Gian khổ nhất là sự cô đơn, vắng vẻ, quanh năm suốt tháng một mình trên đỉnh núi cao không một bóng người. Cô đơn đến mức thèm người quá” phải kiếm cớ dừng xe qua đường để được gặp người.
• Từ việc miêu tả hoàn cảnh sống ấy, tác giả đã làm nổi vật những phẩm chất tốt đẹp của anh thanh niên.

2. Vẻ đẹp tâm hồn cao quý, đáng trân trọng:

a. Anh thanh niên đẹp trước hết ở lòng yêu đời, yêu nghề, ở tinh thần trách nhiệm với công việc vốn có nhiều gian khổ.

- Lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm cao trong công việc, thấy được ý nghĩ cao quý trong công việc thầm lặng:

• Anh không tô đậm cái gian khổ của công việc mà nhấn mạnh niềm hạnh phúc không biết được mình đã góp phần phát hiện kịp thời một đám mây khô mà nhờ đó, không quân ta hạ được bao nhiêu phản lực Mĩ trên cầu Hàm Rồng. Anh cảm thấy được hạnh phúc khi được làm việc và dâng hiến sức xuân của mình vì Tổ quốc, vì hạnh phúc con người.
• Có những suy nghĩ thật giản dị mà xuất sắc về công việc và cuộc sống: “ Và khi ta làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? Huống chi việc của cháu gắn liền với việc của bao anh em dưới kia. Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cắt nó đi, cháu buồn chết mất”. Dù đang một mình, nhưng anh tự hiểu mình đang cùng với bao người khác làm việc vi con người, vì cuộc sống nên không thấy cô đơn nữa, Anh luôn yêu công việc, coi công việc là bạn, là nguồn vui, là lẽ sống của cuộc đời.
• Anh chưa bao giờ bỏ trễ một giờ “ốp” nào dù cho thời tiết có khắc nghiệt đến đâu. ở vùng băng giá với tuyết đổ sương rơi, bất kì thiên nhiên thế nào, đến đúng thời điểm ấy, anh vẫn phải thức giấc, xách đèn đi ốp, xách máy đi đo, không bỏ một ngày, âm thầm và bền bỉ góp sức mình cho cuộc sống con người,cho cuộc chiến đấu của dân tộc.
• Anh muốn thử sức mình, mong ước được làm việc ở độ cao lí tưởng hơn nữa như anh bạn một mình trên đỉnh Phan-xi-păng.

- Lòng yêu đời, yêu cuộc sống thiết tha: Anh tự biết cách làm cho cuộc sống của mình không buồn tê, cô đơn, trở nên phong phú, sôi động khi anh biết lấy sách làm người bạn tâm tình, biết tổ chức cuộc sống của mình một cách ngăn nắp, tươi tắn qua việc trồng hoa, nuôi gà, qua cách ăn ở gọn gàng, khoa học. Thế giới riêng của anh là công việc “một căn nhà ba gian, sạch sẽ, với bàn ghế, sổ sách, biểu đồ, thống kê, máy bộ đàm”. Cuộc đời riêng của anh thu gọn lại một góc trái gian với chiếc giường con, một chiếc bàn học, một giá sách”.

- Anh thanh niên là người cởi mở, chân thành, quý trọng tình cảm của mọi người, có lòng hiếu khách đến nồng nhiệt và sự quan tâm đến người khác một cách tận tình chu đáo.

• Cách anh kiếm cớ để gặp người qua đường thật đáng yêu và để cho vơi bớt nỗi nhớ khi mới lên nhận công tác.
• Anh là người có tình cảm nồng hậu, hiếu khách.
• Mọi khách lên nhà mình chơi. Tiếp đón khách chân thành, nồng hậu: Anh vui mừng đến luống cuống, hấp tấp và cũng rất ân cần chu đáo tiếp đãi những người khách xa đến thăm bất ngờ. Anh bộc lộ niềm vui mừng thành thật đến cảm động, sanh “nói to những điều đáng lẽ người ta chỉ nghĩ”. “Tôi không biết kỉ niệm thế nào là cho thật long trọng ngày hôm nay. Bác và cô là đoàn khách thứ hai đến thăm nhà tôi từ Tết. Và cô là cô giáo thứ nhất từ Hà Nội lên tới nhà tôi từ bốn năm nay”
• Anh đếm từng phút vì sợ hết mất ba mươi phút gặp gỡ vô cùng quý báu : “Bác lái xe chỉ cho ba mươi phút thôi.Hết năm phút rồi.Cháu nói qua công việc của cháu, năm phút. Còn hai mươi phút, mời bác và cô vào nhà uống nước chè, cho cháu nghe chuyện. Cháu thèm nghe chuyện dưới xuôi lắm”…, “Năm phút nữa là mười. Còn hai mươi phút nữa thôi …” , “ Trời ơi, chỉ còn năm phút!”.
• Đến khi chia tay, anh xúc động đến nỗi phải “quay mặt đi” mà ấn vào tay ông họa sĩ già cái làn trứng làm quà, và không dám tiễn khách ra xe dù chưa đến giờ đi “ốp”.

– Anh luôn biết quan tâm tới mọi người:

• Anh nhớ cả chuyện vợ bác lái xe vừa mới ốm dậy nên đào củ tam thất làm quà biếu bác.
• Tặng hoa cho cô gái lần đầu tiên lên nhà mình chơi.
• Biếu tặng mọi người làn trứng gà để ăn trưa.

b. Anh thanh niên còn là người khiêm tốn, luôn nghĩ đến người khác và cống hiến trong thầm lặng:

• Anh thành thực nhận thấy công việc và sự cống hiến, đóng góp của mình chỉ là nhỏ bé, chưa thấm vào đâu so với những người lao động khác ở Sa Pa.
• Khi ông họa sĩ muốn vẽ chân dung mình, anh không dám từ chối “để khỏi vô lễ”, nhưng anh nhiệt thành giới thiệu những người khác mà anh thực sự cảm phục. Anh nói về ông kĩ sư ở vườn rau dưới Sa Pa, về “đồng chí nghiên cứu khoa học ở cơ quan cháu” đang nghiên cứu lập bản đồ sét, với tất cả sự say mê hào hứng và lòng cảm phục chân thành của mình.

Tóm lại: Dù anh thanh niên chỉ xuất hiện trong khoảnh khắc, nhưng bằng cách đặt nhân vật vào tình huống gặp gỡ tình cờ, qua cảm xúc và đánh giá của mọi người xung quanh, những chi tiết tiêu biểu… tác giả đã phác họa chân dung nhân vật với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa công việc.

3. Kết bài

• Trong cái “lặng lẽ” của Sa Pa, trên đỉnh Yên Sơn bốn mùa mây phủ, có những chàng trai trẻ như anh thanh niên đáng sống và âm thầm dâng hiến tuổi xuân của mình cho hạnh phúc con người, cho Tổ quốc thân yêu. Đó là một mẫu người lý tưởng tiêu biểu cho tuổi trẻ Việt Nam của một giai đoạn lịch sử có nhiều gian khổ, hi sinh nhưng cũng thật trong sáng, đẹp đẽ.
• Vẻ đẹp tâm hồn và những suy nghĩ của nhân vật anh thanh niên trong truyện đã gieo vào lòng ta niềm khâm phục, ngưỡng mộ và định hướng cho ta cách sống đẹp, thôi thúc ta khát khao được sống và làm những việc có ích cho cuộc đời.