Trong thời đại hiện đại, vấn đề học tập của học sinh đóng vai trò quan trọng, là nền tảng quan trọng cho sự phát triển của một quốc gia. Tuy nhiên, thực tế học tập ở Việt Nam ngày nay đang gặp phải thách thức lớn khi chất lượng dạy và học giảm sút đáng kể, một phần do thái độ thiếu trung thực trong thi cử, gian lận, và quay cóp, tạo nên học sinh học giả và thi giả.
Nhưng thực sự là gì khi nói đến thiếu trung thực? Đó là hành vi làm không đúng, không ngay thẳng, không thật thà đối với nhiệm vụ được giao. Trong ngữ cảnh học tập, thiếu trung thực thể hiện qua sự gian lận, tập trung vào điểm số mà quên mất kiến thức thực sự.
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến học sinh thiếu trung thực là ý thức cá nhân. Nhiều học sinh lười biếng, tập trung quá nhiều vào vẻ ngoại hình, dẫn đến học kém. Khi kiểm tra, họ buộc phải quay cóp để đạt được điểm cao. Ngược lại, có những học sinh hiểu biết nhưng mất bình tĩnh khi thi, thiếu tự tin, nên họ nhờ đến 'sự giúp đỡ' từ sách vở hoặc bạn bè xung quanh.
Không thể phủ nhận có những nguyên nhân khách quan dẫn đến sự gian lận của học sinh. Áp lực từ phía bố mẹ là một trong những nguyên nhân quan trọng. Hầu hết học sinh phải tham gia các lớp học thêm, không chỉ toán, văn, tiếng Anh mà còn các môn nghệ thuật như nhạc, hội họa, khiến cho họ không có đủ thời gian để chuẩn bị cho bài giảng, học thuộc lòng, từ đó dẫn đến sự thiếu trung thực trong học tập. Áp lực từ bố mẹ khiến nhiều học sinh phải chịu đựng, vượt qua giới hạn của mình mặc dù không phải ai cũng có 'tài năng tự nhiên'. Ngoài ra, một số người còn ép đặt chỉ tiêu và áp đặt số lượng, tạo ra áp lực khiến học sinh không trung thực để đạt được chỉ tiêu mong muốn.
Thực trạng học sinh học không trung thực ngày càng trở nên phổ biến, một phần cũng xuất phát từ hệ thống giáo dục lạc hậu, chú trọng nhiều vào lý thuyết mà ít thực hành. Chương trình học hiện nay quá nặng, không chỉ đối với học sinh mà còn đối với giáo viên. Khối lượng kiến thức trong mỗi buổi giảng quá lớn, trong khi thời gian chỉ là bốn mươi lăm phút, quá ít để giáo viên truyền đạt kiến thức. Điều này khiến nhiều học sinh không thể tiếp thu đầy đủ kiến thức, dẫn đến sự mơ hồ và không rõ ràng trong nhận thức. Do đó, học sinh phải đối mặt với việc học đối phó, việc mở sách, quay cóp trở thành sở thích của một số học sinh. Khối lượng kiến thức lớn và nặng là một phần, nhưng vấn đề thành tích của hệ thống giáo dục và một số giáo viên cũng là nguyên nhân dẫn đến việc học sinh học không có ý nghĩa thực sự. Thực trạng học sinh giỏi chỉ 'ảo' cũng bắt nguồn từ vấn đề này.
Việc học sinh học không trung thực mang lại những hậu quả nguy hiểm, khi họ sẽ thiếu kiến thức khi bước vào đời. Hơn nữa, học đối phó ảnh hưởng đến sự trung thực của con người, khiến học sinh mất dần những phẩm chất tích cực. Cách học không trung thực này có thể dẫn đến những vấn đề xã hội như 'ngồi nhầm lớp', 'bằng cấp giả'... Nếu tình trạng này tiếp tục, nền giáo dục sẽ suy thoái dần.
Do đó, chúng ta cần đề xuất các biện pháp cụ thể. Học sinh cần thay đổi tư duy ngay từ bây giờ, học cho bản thân và chủ động tìm hiểu, tiếp thu kiến thức. Giáo viên cũng cần nghiêm túc hơn trong các kỳ kiểm tra, giữ cho quá trình thi minh bạch. Hệ thống giáo dục cần giảm khối lượng kiến thức cho học sinh và tạo điều kiện cho họ thực hành kết hợp với hành động. Như trong nhiều nước khác như Anh, Pháp, Mỹ,... quan tâm đặc biệt đến việc học sinh thực hành và tương tác với xã hội, giúp họ phát triển cả về mặt kiến thức và phẩm chất con người. Đồng thời, cần lên án và loại bỏ triệt hạng 'bệnh thành tích', vì giáo dục cần góp phần xây dựng nhân cách, còn làm tăng nguy cơ bị 'nhiễm bệnh' này nếu không giải quyết kịp thời. Điều này sẽ là một gánh nặng cho xã hội.
Học sinh hãy tự thức tỉnh và phấn đấu theo khả năng của mình. Chỉ khi học sinh trở nên trung thực trong học tập và thi cử, họ mới có thể phát triển tốt đẹp hơn, và đó cũng là cách để xây dựng một xã hội văn minh.