Những bài học chủ yếu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp là:

1- Quân và dân ta đã phát huy cao độ ý chí tự cường dân tộc, truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của ông cha ta. Đã không sợ gian khổ hy sinh, dám đánh thì sẽ tìm ra cách đánh linh hoạt, sáng tạo bằng mọi khả năng, mọi phương tiện có thể có, từ thô sơ đến hiện đại. Nhà báo Pháp Jules Roix viết: “Cái đã đánh bại tướng NaVa không phải là các phương tiện kỹ thuật mà là sự thông minh và ý chí của đối phương”.

2- Đảng đã tập hợp được các tầng lớp nhân dân, xây dựng được khối đại đoàn kết trong mặt trận dân tộc thống nhất rộng rãi lấy liên minh công nông làm nòng cốt; coi trọng trí thức, đoàn kết các dân tộc, các tôn giáo và cá nhân yêu nước thuộc tầng lớp trên để tiến hành cuộc kháng chiến toàn dân, toàn diện; đánh giặc bằng sức mình là chính, sử dụng có hiệu quả sự giúp đỡ quốc tế, từng bước chuyển hóa từ yếu trở thành mạnh để thắng địch.

3- Coi trọng xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt cho toàn dân đánh giặc. Lực lượng vũ trang địa phương được tổ chức rộng khắp đã hình thành thiên la, địa võng khiến địch đi đến đâu cũng bị kìm chân, bị tiêu hao lực lượng, tạo điều kiện cho bộ đội chủ lực đánh đòn quyết định. Bộ đội và công an kết hợp chặt chẽ, triển khai thế trận chiến tranh nhân dân, an ninh nhân dân, dựa vào dân, bảo vệ dân, gắn bó với dân.

4- Đảng có đường lối kháng chiến toàn dân, toàn diện, trường kỳ, tự lực cánh sinh, đi sâu tổng kết thực tiễn rút kinh nghiệm, thường xuyên phê bình tự phê bình để nâng cao năng lực lãnh đạo, lúc đầu, vạch ra 3 giai đoạn phòng ngự, cầm cự, tổng phản công song không vận dụng máy móc. Năm 1948 khi tổng kết chiến tranh du kích, Bác Hồ đã xác định du kích là tiến công, cán bộ đảng viên nêu cao tính tiên phong gương mẫu, không sa vào chủ nghĩa cá nhân, không cầu an bảo mạng, luôn sát dân, đồng cam cộng khổ với dân. Với bọn tham nhũng, Đảng nghiêm khắc xử phạt, điển hình là vụ Trần Dụ Châu. Vì vậy Đảng được nhân dân tin cậy.

Bài học rút ra: 

• Muốn đất nước phát triển đồng bộ, các tầng lớp nhân dân phải đoàn kết, thực hiện tốt các chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước
• Đảng và Nhà nước là cơ quan đầu não, phải có những chính sách, bước đi đúng đắn nhằm mang lại nhiều lợi ích cho nhân dân và cho đất nước
• Bên cạnh khai thác những tiềm năng trong nước, ta phải biết tận dụng sự giúp đỡ, đầu tư của nước ngoài vào, tuy nhiên phải chú trọng đến việc phát triển kinh tế đồng hành với bảo vệ môi trường.