Mỗi người đều có một quê hương, mỗi người đều có một nơi để trở về. Quê hương cùng chúng ta lớn lên mỗi ngày, từ những con đường quê, trường học, bạn bè rồi đến những mối quan hệ phức tạp hơn. Tất cả đều gói gọn trong hai từ quê hương. Nếu một ngày chúng ta lớn lên và phải rời xa quê hương,  ai mà không nhớ về nơi sinh ra và những kỷ niệm tuổi thơ? Có những người thành công định cư ở những đất nước giàu có, sôi động nhưng cũng có những người trở về quê hương. Và Trần Nhân Tông – vị vua thông minh, tài giỏi và đức độ là một tấm gương. Bài thơ ‘Thiên trường vãn vọng’ là sản phẩm của những cảm xúc mà vị vua này đã trải qua trong chuyến về thăm quê cũ Thiên Trường. Bài thơ miêu tả cảnh quê hương yên bình vào buổi chiều muộn.  

Người ta thường nói không đâu bằng nhà. Suy cho cùng, ai đi xa cũng mong được trở về quê hương. Và khi trở lại nơi này, mọi thứ thật yên tĩnh, như thể chúng ta sinh ra để thuộc về nơi đó. Đứng trong cung Thiên Trường, nhìn quê hương thân quen xa xa, mọi thứ chẳng hề thay đổi chút nào. Vẫn những con người và khung cảnh quen đến lạ lùng: 

‘Trước xóm sau thôn tựa khói lồng

Bóng chiều man mác có dường không’

Cảnh làng quê có vẻ yên bình quá. Mọi thứ đều được bao phủ bởi một lớp sương chiều êm dịu, khung cảnh lờ mờ hiện rõ trong làn khói bếp chuẩn bị bữa tối. Đâu đó phía xa, mặt trời  dần khuất sau dãy núi, để vầng trăng thanh tú tỏa ánh sáng rực rỡ. Hoàng hôn khiến mặt đất dần mất đi ánh sáng nhưng cảnh vật vẫn trong trẻo đến lạ lùng. Liệu tình cảm, tình yêu thiêng liêng mà tác giả dành cho quê hương đang soi sáng được cả một vùng? Mọi thứ tĩnh lại trông đẹp như một bức tranh hoàng hôn. 

Cũng là cảnh hoàng hôn ấy, nhưng cảnh quê hương trong ‘Thiên trường vãn vọng’ êm đềm, bình yên nhưng ở ‘Hai đứa trẻ’ của Thạch Lam lại là cảnh sầu muộn, lang thang của những cuộc đời bị hủy hoại. Bóng tối u ám bao trùm ngôi làng như muốn nuốt chửng ngôi làng, đẩy lùi mặt trời để bóng tối ngự trị. Đây là hai hình ảnh tương phản về một cảnh hoàng hôn, qua đó ta thấy được bối cảnh xã hội và đời sống của con người mỗi thời kỳ. Vì vậy, chúng ta  phải ca ngợi khả năng trị nước và yêu thương nhân dân của vua Trần Nhân Tông hơn nữa.

Tiếp theo cảnh làng quê yên bình  là hình ảnh mộc mạc đầy sức sống: 

‘Mục đồng sáo vẳng trâu về hết

Cò trắng từng đôi liệng xuống đồng’

Cũng chính khung cảnh cuối ngày sinh hoạt nhưng lại rất thơ trong bài thơ của Trần Nhân Tông lại toát lên vẻ đẹp giản dị. Không gian xung quanh vắng tanh, những cánh đồng xanh bát ngát không còn người làm, những người chăn trâu đều đã trở về. Những phong cảnh nên thơ của cuộc sống làng quê tưởng chừng chỉ là phong cảnh nhưng đằng sau đó là những âm thanh của cuộc sống. Đó là tiếng sáo vang vọng của những đứa trẻ chăn trâu,  những chú trâu béo đã ăn xong trở về nhà. Trong một ngôi làng yên bình có sự quan tâm, bình yên và hạnh phúc. Trẻ em có thể vui chơi và tận hưởng một tuổi thơ vô tư. 

Cũng tại đây, cũng từ nơi này, có một cậu bé chăn trâu, bằng sức lực và tài năng của mình, lập nghiệp và bằng đôi tay bảo vệ  quê hương. Bây giờ khi về đó, bao kỷ niệm và cảm xúc  tuổi thơ lại ùa về, đó thực sự là một kỷ niệm khó quên. 

Ở bức tranh khổng lồ, dài, rộng, đầy màu xanh này có một sự chấm phá đặc biệt. Những đốm trắng của đàn cò về tổ mang lại điểm nhấn cho bức tranh: Màu xanh là màu của cỏ cây, màu xanh của sự sống trên trái đất và trên bầu trời. Sự sống dường như lan tỏa khắp nơi, lấp đầy không gian của trời đất. Màu trắng là màu của sự tinh khiết, màu của sự thuần khiết tựa như tâm hồn cao thượng của một vị vua có tâm hồn của một thi sĩ. 

Hơn nữa, phong cảnh không hề biệt lập hay cô đơn mà có những cặp đôi lứa đôi, giống như cuộc sống đầm ấm, đoàn kết của người dân nơi đây. Mọi thứ thật êm đềm và thanh bình, một bức tranh đẹp được tạo nên bởi những con người gần gũi với thiên nhiên và có tình cảm sâu sắc với quê hương. 

Ở cuối bức tranh Thiên Trường, dường như ánh sáng sự sống vẫn tỏa sáng khắp cả không gian, cánh của từng con cò trắng dường như muốn bay ra khỏi bức tranh vào không gian. Cuộc sống vẫn chảy đi trong hình ảnh một vùng quê yên bình, đâu đó vang lên tiếng sáo. Tác phẩm ‘Thiên Trường vãn vọng’ xứng đáng là một vùng quê xinh đẹp, sôi động, tượng trưng cho bản sắc dân tộc và vùng quê tươi đẹp Việt Nam.