- Vì dế chọi mà gia đình Thành đã lâm vào cảnh ngộ éo le: bị ép giữ chức lí chính mà thực chất là đầu sai của việc tìm dế; không có thời gian làm ăn vì lo làm sao tìm đế để nộp quan; không tìm được dễ chọi đủ tiêu chuẩn, bị đánh đòn tàn tệ đến mức muốn tự tử; phải tìm đến người bói toán để cầu mong bắt được đế; con trai nhỏ vì lỡ làm đế chết, bỏ trốn rơi xuống giếng khiến cha mẹ xót xa, đau đớn...

- Nhờ dế chọi mà gia đình Thành được hưởng: tiền bạc, được miễn sai dịch, được nâng đỡ để đậu tú tài. Nhờ đó, chỉ vài năm sau, nhà Thành trở nên giàu có, sang trọng đến mức không ngờ.

- Ý nghĩa của sự đối lập giữa hai tình huống trên đây: Hai tình huống đều phi lí và đưa đến kết quả bất ngờ. Hóa ra, con người khổ đau, bất hạnh hay sung sướng, hạnh phúc lại phụ thuộc vào những điều hết sức nhỏ nhoi. Cái phi lí được đẩy đến tận cùng của hai cực đối lập ấy cho thấy sự vô lối, tuỳ tiện của những kẻ cầm quyền. Một chế độ như vậy thì cuộc sống của muôn dân sẽ luôn đối diện với bất trắc, phúc hoạ không biết đâu mà lường.