– Tâm trạng và hành động thể hiện niềm “hạnh phúc” (sung sướng, mãn nguyện) của các thành viên trong tang gia:

+ Ông Phán mọc sừng sung sướng vì được chia thêm gia tài là số tiền “vài nghìn đồng”. Đây là niềm vui quái gở của kẻ hám lợi đến mức vô liêm sỉ.

+ Cụ cố Hồng, con trai của người quá cố, “đã nhắm nghiền mắt lại để mơ màng đến cái lúc cụ mặc đồ xô gai, lụ khụ chống gậy, vừa ho khạc vừa khóc mếu, để cho thiên hạ phải chỉ trỏ: Úi kìa, con giai nhớn đã già đến thế kia kìa!”. Hành động và tâm trạng vui sướng của ông ta cho thấy sự hợm hĩnh, sự hủ bại.

+ Cụ bà (vợ cụ cố Hồng) “hớt hải chạy lên”, sung sướng vì Xuân Tóc Đỏ không giận mà còn đến giúp đáp, phúng viếng, khiến đám ma thêm to, thêm long trọng, thêm “danh giá nhất tất cả”. Hành động và tâm trạng sung sướng của cụ bà cho thấy rõ thói phô trương rởm đời.

+ Ông Văn Minh vui sướng vì cái chết của cụ cố tổ mang lại cho ông ta thêm tiền bạc, nhờ được thừa kế tài sản của người quá cố. Nhưng ông ta buồn phiền vì “hai cái tội nhỏ, một cái ơn to” của Xuân Tóc Đỏ. Nỗi buồn phiền này khiến ông ta “phân vân, vò đầu rứt tóc, lúc nào mặt cũng đăm đăm chiêu chiêu,...”. Tâm trạng, hành động của Văn Minh cho thấy rõ nội tâm của đứa cháu bất hiếu.

- Tâm trạng và hành động thể hiện sự “bối rối” (lúng túng, mất bình tĩnh, không biết xử trí thế nào):

+ “Cả gia đình ấy đã nhao lên mỗi người một cách, đi gọi từ ông lang băm Tây cho đến ông lang băm Đông, già và trẻ, để thực hành đúng cái lí thuyết “nhiều thầy thối ma”.”

+ “Phái trẻ, nghĩa là bọn dâu con, đã bắt đầu la ó lên rằng phái già chậm chạp.”

+ Tuyết “đau khổ”, “buồn” vì mãi không thấy bạn trai là Xuân Tóc Đỏ đến phúng viếng.

+ Cậu Tú Tân “điên người lên” vì nóng lòng muốn được dùng ngay mấy cái máy ảnh mà cậu đã sẵn sàng.

+ Bà Văn Minh thì “sốt cả ruột” vì mãi chưa được mặc đồ xô gai tân thời do tiệm Âu hoá chế tạo.

– Tác giả đã phản ánh tình trạng trống rỗng, giả dối trong tình cảm gia đình và đạo đức xã hội thời bấy giờ.