Hướng dẫn giải:

- Quy ước: A – thân cao trội hoàn toàn với a – thân thấp; B - hạt tròn trội hoàn toàn với b - hạt dài.

- Thế hệ F₂ có 6,25% cây thấp, hạt dài và chiếm tỉ lệ 1/16 → Thế hệ F₂ có 16 kiểu tổ hợp = 4 giao tử × 4 giao tử → Mỗi bên cho 4 loại giao tử → F₁ và cá thể thứ nhất dị hợp tử 2 cặp gen → Thế hệ F₂ có sự phân tính về kiểu hình theo tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1 với kiểu hình mang 2 tính trạng lặn có tỉ lệ bằng 1/16.

→ Kiểu gen của F₁ và cá thể thứ nhất là AaBb (cao, tròn).

Sơ đồ lai:

F₁ × cây thứ nhất:                      AaBb            ×           AaBb

G:                                      AB, Ab, aB, ab      ↓      AB, Ab, aB, ab

F₂: 1AABB : 2AaBB : 2AABb : 4AaBb : 1AAbb : 2Aabb : 1aaBB : 2aaBb : 1aabb                       

+ Tỉ lệ kiểu gen: 9A_B_ : 3A_bb : 3aaB_ : 1aabb

+ Tỉ lệ kiểu hình: 9 cây cao, hạt tròn : 3 cây cao, hạt dài : 3 cây thấp, hạt tròn : 1 cây thấp, hạt dài.

- Thế hệ F₂ có 12,5% cây thấp, hạt dài và chiếm tỉ lệ 1/8 → Thế hệ F₂ có 8 kiểu tổ hợp = 4 giao tử × 2 giao tử → F₁ cho 4 loại giao tử (AaBb), cá thể thứ 2 cho 2 loại giao tử (aaBb hoặc Aabb).

Sơ đồ lai 1:

F₁ × cây thứ hai:                      AaBb              ×           aaBb

G:                                      AB, Ab, aB, ab     ↓          aB, ab

F₂:                           1AaBB : 2AaBb : 1Aabb : 1aaBB : 2aaBb : 1aabb                     

+ Tỉ lệ kiểu gen: 3A_B_ : 1A_bb : 3aaB_ : 1aabb

+ Tỉ lệ kiểu hình: 3 cây cao, hạt tròn : 1 cây cao, hạt dài : 3 cây thấp, hạt tròn : 1 cây thấp, hạt dài.

Sơ đồ lai 2:

F₁ × cây thứ hai:                      AaBb              ×           Aabb

G:                                      AB, Ab, aB, ab     ↓          Ab, ab

F₂:                           1AABb : 2AaBb : 1AAbb : 2Aabb : 1aaBb : 1aabb                     

+ Tỉ lệ kiểu gen: 3A_B_ : 3A_bb : 1aaB_ : 1aabb

+ Tỉ lệ kiểu hình: 3 cây cao, hạt tròn : 3 cây cao, hạt dài : 1 cây thấp, hạt tròn : 1 cây thấp, hạt dài.