Truyền thuyết ra đời của bài thơ: Năm 1077, khi quân Tống sang xâm lược nước ta, vua Lý Nhân Tông cử Lý Thường Kiệt đem đại quân lên phía Bắc chặn giặc ở phòng tuyến sông Như Nguyệt. Một đêm, quân sĩ nghe thấy trong đền thờ Trương Hống – Trương Hát có tiếng ngâm bài thơ này. Từ đó, tinh thần quân sĩ lên cao. Lý Thường Kiệt liền cho quân vượt sông, tổ chức một trận quyết chiến đánh thẳng vào trại giặc…

=> Từ ý nghĩa và truyền thuyết ra đời của bài thơ, Nam quốc sơn hà là bài thơ đầu tiên khẳng định chủ quyền của đất nước nên nó giống như một “bản tuyên ngôn độc lập” khẳng định chủ quyền của người Việt trên lãnh thổ nước mình.