Trong bài thơ "Ngõ Tràng An" của Phạm Sỹ Sáu (Ngữ văn 12, chương trình Chân trời sáng tạo), hình ảnh sự đan xen giữa hiện tại và quá khứ được thể hiện rất rõ qua cách nhà thơ miêu tả không gian và thời gian. Dưới đây là một số hình ảnh tiêu biểu và nhận xét về cách kết hợp giữa hiện tại và quá khứ:
1. Hình ảnh con đường làng:
- Trong bài, con đường làng hiện lên như một biểu tượng vừa thuộc về hiện tại, vừa gắn liền với quá khứ. Đó là nơi đã chứng kiến biết bao bước chân đi qua của những người dân làng, trải dài qua thời gian.
- Nhận xét: Hình ảnh này gợi cảm giác thời gian trôi qua nhưng không gian vẫn giữ lại những dấu ấn của lịch sử. Đường làng không chỉ là con đường vật chất mà còn là một dòng chảy ký ức, nối liền quá khứ và hiện tại.
2. Hình ảnh con ngõ nhỏ:
- Con ngõ được miêu tả vừa là nơi đi lại của hiện tại, vừa là nơi chứa đựng những kỷ niệm và ký ức đã qua. Đây là nơi có dấu chân của những người thân yêu, đã trải qua bao nhiêu thăng trầm của cuộc sống.
- Nhận xét: Hình ảnh ngõ nhỏ là sự đan xen giữa những bước chân của hiện tại và những ký ức quá khứ. Qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự gắn kết không thể tách rời giữa hai chiều thời gian.
3. Hình ảnh những người thân trong gia đình:
- Những hình ảnh về người thân, như cha mẹ, ông bà được nhắc đến không chỉ là những nhân vật của quá khứ mà còn hiện diện trong tâm trí người con ở hiện tại. Họ như những bóng hình luôn sống mãi trong lòng người thân dù đã ra đi.
- Nhận xét: Tác giả đã khéo léo kết hợp giữa hiện tại và quá khứ qua hình ảnh người thân, thể hiện tình cảm sâu sắc và sự trường tồn của gia đình qua các thế hệ.
Nhận xét về cách kết hợp hiện tại và quá khứ:
Phạm Sỹ Sáu đã rất tài tình khi kết hợp những hình ảnh của hiện tại và quá khứ, tạo nên sự hòa quyện chặt chẽ. Quá khứ không chỉ tồn tại như một ký ức xa xăm, mà luôn hiện diện trong không gian sống của hiện tại. Cách kết hợp này không chỉ giúp người đọc cảm nhận được dòng chảy thời gian, mà còn tạo nên một không khí vừa hoài cổ, vừa tràn đầy xúc cảm về sự gắn kết với quê hương và gia đình. Qua đó, tác giả thể hiện tình yêu và sự trân trọng đối với những giá trị cội nguồn, truyền thống.