I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện yêu cầu:

LỤC VÂN TIÊN CỨU KIỀU NGUYỆT NGA

(Nguyễn Đình Chiểu)

Vân Tiên ghé lại bên đàng,

Bẻ cây làm gậy, nhằm làng xông vô.

Kêu rằng: “Bớ đảng hung đồ!

Chớ quen làm thói hồ đồ (1) hại dân.”

Phong Lai(2) mặt đỏ phừng phừng:

“Thằng nào dám tới lẫy lừng(3) vào đây.

Trước gây việc dữ tại mầy, (4)

Truyền quân bốn phía phủ vây bịt bùng.”

Vân Tiên tả đột hữu xông(5),

Khác nào Triệu Tử phá vòng Đương Dang.

(6) Lâu la bốn phía vỡ tan,

Đều quăng gươm giáo tìm đàng chạy ngay.

Phong Lai trở chẳng kịp tay,

Bị Tiên một gậy thác rày thân vong.

(7) Dẹp rồi lũ kiến chòm ong,

Hỏi: “Ai than khóc ở trong xe này?”

Thưa rằng: “Tôi thiệt người ngay,

Sa cơ nên mới lầm tay hung đồ.

Trong xe chật hẹp khôn phô,

(8) Cúi đầu trăm lạy, cứu cô tôi cùng.”

Vân Tiên nghe nói động lòng,

Đáp rằng: “Ta đã trừ dòng lâu la.

Khoan khoan ngồi đó chớ ra,

Nàng là phận gái, ta là phận trai.

Tiểu thư con gái nhà ai,

Đi đâu nên nỗi mang tai bất kỳ.

(9) Chẳng hay tên họ là chi?

Khuê môn(10) phận gái việc gì đến đây?

Trước sau chưa hãn dạ nầy, (11)

Hai nàng ai tớ, ai thầy nói ra?”

Thưa rằng: “Tôi Kiều Nguyệt Nga,

Con này tì tất (12)tên là Kim Liên.

Quê nhà ở quận Tây Xuyên,

Cha làm tri phủ ở miền Hà Khê.

Sai quân đem bức thư về,

Rước tôi qua đó định bề nghi gia.

Làm con đâu dám cãi cha,

Ví dầu ngàn dặm đàng xa cũng đành!

Chẳng qua là sự bất bình,

(13) Hay vầy(14) cũng chẳng đăng trình (15) làm chi.

Lâm nguy chẳng gặp giải nguy,

Tiết trăm năm cũng bỏ đi một hồi. (16)

Trước xe quân tử (17) tạm ngồi,

Xin cho tiện thiếp lạy rồi sẽ thưa:

Chút tôi(18) liễu yếu đào thơ, (19)

Giữa đường lâm phải bụi dơ đã phần. (20)

Hà Khê qua đó cũng gần,

Xin theo cùng thiếp đền ơn cho chàng.

Gặp đây đương lúc giữa đàng,

Của tiền không có, bạc vàng cũng không.

Gẫm câu báo đức thù công, (21)

Lấy chi cho phỉ(22) tấm lòng cùng ngươi.”

Vân Tiên nghe nói liền cười:

“Làm ơn há dễ trông người trả ơn.

Này đà rõ đặng nguồn cơn,

Nào ai tính thiệt so hơn làm gì?

Nhớ câu kiến ngãi bất vi,

Làm người thế ấy cũng phi anh hùng(23)”

(Nguyễn Đình Chiểu, Truyện Lục Vân Tiên,

trong Nguyễn Đình Chiểu toàn tập, tập 1, NXB Đại học và THCN, Hà Nội, 1980)