Bài thơ "Tiến sĩ giấy" của Nguyễn Khuyến không chỉ thể hiện sự châm biếm, phê phán xã hội phong kiến mà còn bộc lộ cảm xúc và tư tưởng sâu sắc của tác giả về trí thức và thực trạng xã hội đương thời.

### Nội dung chính của bài thơ:

1. **Châm biếm hiện thực xã hội**: Tác giả mỉa mai những người có bằng cấp cao nhưng không thật sự có kiến thức và tài năng. Hình ảnh “tiến sĩ giấy” chỉ những người không đạt được giá trị thực chất, họ chỉ có bằng cấp mà không có trí thức.

2. **Tình yêu nước, tâm huyết với dân tộc**: Nguyễn Khuyến không chỉ phê phán những kẻ đạt được học vị một cách superficial mà còn thể hiện sự trăn trở của mình về một nền giáo dục duy tâm, không mang lại lợi ích cho xã hội. Ông mong muốn những người có tri thức cần phải có trách nhiệm với đất nước và nhân dân.

3. **Sự mỉa mai bản thân**: Tác giả cũng tự nhìn nhận về bản thân. Mặc dù là một người có tri thức, ông cảm thấy không hài lòng với tình trạng xã hội và cách mà tri thức đó không được phát huy hiệu quả.

4. **Giá trị của tri thức thực sự**: Thông qua bài thơ, Nguyễn Khuyến khẳng định tri thức thực sự phải đi đôi với hành động và giá trị nhân sinh. Ông kêu gọi con người hãy cống hiến và làm điều có ích cho xã hội.

### Nghệ thuật:

- **Ngôn ngữ dễ hiểu, gần gũi**: Nguyễn Khuyến dùng thể thơ lục bát với ngôn từ giản dị nhưng sâu sắc.
- **Biện pháp tu từ**: Sử dụng hình ảnh ẩn dụ, so sánh để làm nổi bật những ý nghĩa sâu xa.

### Kết luận:

Bài thơ "Tiến sĩ giấy" là một tác phẩm thể hiện rõ nét tư tưởng và tâm huyết của Nguyễn Khuyến đối với giáo dục và tri thức. Ông không chỉ phê phán mà còn kêu gọi những người trí thức hãy sống có trách nhiệm với chính mình và xã hội. Tác phẩm vẫn giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay, khi mà hiện tượng "tiến sĩ giấy" vẫn còn tồn tại trong nhiều lĩnh vực.