​HƯỚNG DẪN SOẠN BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ LỚP 12
1. TÌM HIỂU ĐỀ VÀ LẬP DÀN Ý - SOẠN VĂN 12 Đề bài
Anh (chị) hãy trả lời câu hỏi sau của nhà thơ Tố Hữu:
Ôi ! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn ?
(Một khúc ca)
Gợi ý thảo luận
a) Tìm hiểu đề
- Câu thơ trên của Tố Hữu nêu lên vấn đề gì?
- Với thanh niên, học sinh ngày nay, sống thế nào được coi là sống đẹp? Để sống đẹp, con người cần rèn luyện những phẩm chất nào?
- Với đề bài trên, cần vận dụng những thao tác lập luận nào?
- Bài viết này cần sử dụng các tư liệu thuộc lĩnh vực nào trong cuộc sống để làm dẫn chứng? Có thể nêu các dẫn chứng trong văn học được không? Vì sao?
b) Lập dàn ý
Mở bài:
- Giới thiệu vấn đề theo cách nào? (Theo cách diễn dịch, quy nạp hay phản đề,...)
- Sau khi giới thiệu vấn đề, cần nêu luận đề ra sao? (Dẫn nguyên văn câu thơ của Tố Hữu hay tóm tắt nội dung chính của bài viết ?)
Thân bài:
- Giải thích thế nào là “sống đẹp”.
- Phân tích các khía cạnh biểu hiện lối sống đẹp và giới thiệu một số tấm gương sống đẹp trong đời sống và trong văn học.
- Phê phán những quan niệm và lối sống không đẹp trong đời sống.
- Xác định phương hướng và biện pháp phấn đấu để có thể sống đẹp.
Kết bài: Khẳng định ý nghĩa của cách sống đẹp. (Gợi ý: Sống đẹp là một chuẩn mực cao nhất trong nhân cách con người. Câu thơ của Tố Hữu có tác dụng gợi mở, nhắc nhở chung cho mọi người, nhất là thế hệ trẻ ngày nay.)
>>Văn mẫu tham khảo: Văn mẫu nghị luận Ôi! Sống đẹp là thế nào, hỡi bạn
2. NHẬN THỨC VỀ CÁCH LÀM BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG, ĐẠO LÍ Yêu cầu: Từ kết quả thảo luận trên, anh (chị) hãy phát biểu nhận thức của mình về cách làm bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí.
Trả lời:
Từ việc trả lời 4 câu hỏi trong SGK, rút ra một số điểm sau đây:
- Bài nghị luận bàn về tư tưởng, đạo đức nhằm trình bày quan điểm, suy nghĩ của mình để thuyết phục người khác, đồng thời tự mình nâng cao nhận thức, rèn luyện phẩm chất theo vấn đề mình đang nghị luận.
- Bài nghị luận kiểu này thường có một số nội dung:
Giới thiệu, trình bày, giải thích rõ vấn đề về tư tưởng, đạo đức cần nghị luận.
Phân tích các mặt đúng sai, lợi hại của vấn đề đang xem xét đối với cuộc sống.
Nêu ý nghĩa, rút ra bài học trong tư tưởng, đạo đức và hành động.
Ghi nhớ
• Bài nghị luận về một tư tưởng, đạo lí thường có một số nội dung sau:
- Giới thiệu, giải thích tư tưởng, đạo lí cần bàn luận. - Phân tích những mặt đúng, bác bỏ những biểu hiện sai lệch có liên quan đến vấn đề bàn luận.
- Nêu ý nghĩa, rút ra bài học nhận thức và hành động về tư tưởng, đạo lí.
• Diễn đạt cần chuẩn xác, mạch lạc; có thể sử dụng một số phép tu từ và yếu tố biểu cảm nhưng phải phù hợp và có chừng mực.
Trang 21 SGK ngữ văn 12 tập 1
SOẠN BÀI NGHỊ LUẬN VỀ MỘT TƯ TƯỞNG ĐẠO LÍ PHẦN LUYỆN TẬP 1. Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu nêu ở dưới
a) Vấn đề mà Gi. Nê-ru đưa ra nghị luận là gì ? Căn cứ vào nội dung cơ bản của vấn đề ấy, hãy đặt tên cho văn bản.
b) Đề nghị luận, tác giả đã sử dụng những thao tác lập luận nào ? Nêu ví dụ.
c) Cách diễn đạt trong văn bản trên có gì đặc sắc ?
Trả lời:
a)
- Vấn đề mà Nê-ru cô Tổng thống Ấn Độ nêu ra là văn hoá và những biểu hiện của văn hoá ở con người.
- Có thể đặt tên cho văn bản là: Bàn về văn hoá của con người.
b.
- Tác giả sử dụng các thao tác lập luận: Giải thích, chứng minh, phân tích, bình luận.
Ví dụ (Về thao tác giải thích):
"Văn hoá có phải là sự phát triển nội tại bên trong một con người hay không? Có phải là cách ứng xử của anh ta với người khác không? Văn hoá có phải là khả năng hiểu được bản thân mình và hiểu được người khác, là khả năng làm người khác hiểu được mình không? Tôi nghĩ rằng văn hoá là tất cả những cái đó."
+ Đoạn từ đầu đến “hạn chế về trí tuệ và văn hoá": Giải thích và khẳng định vấn đề (chứng minh).
+ Những đoạn còn lại là thao tác phân tích, nghị luận.
c.
Nét đặc trưng trong diễn đạt:
+ Dùng câu nghi vấn để thu hút + Lặp cú pháp và phép thế + Sử dụng phép diễn dịch - quy nạp + Cách diễn đạt rõ ràng, giàu hình ảnh.
2. Nhà văn Nga L. Tôn-xtôi nói: “Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường. Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định, mà không có phương hướng thì không có cuộc sống”. Anh (chị) hãy nêu suy nghĩ về vai trò của lí tưởng trong cuộc sống con người.
Gợi ý làm bài
Có thể tiến hành theo 3 gợi ý trong SGK, hoặc bàn luận theo các ý trong câu nói của Lép Tôn - xtôi:
- Lí tưởng là ngọn đèn chỉ đường.
- Không có lí tưởng thì không có phương hướng kiên định.
- Không có phương hướng thì không có cuộc sống.
*Giải thích câu nói
- “Lí tưởng” là mục đích cao cả nhất mà mỗi con người luôn mong muốn thực hiện được.
- Ý nghĩa của câu nói: lí tưởng chính là yếu tố giúp định hướng cách sống của mỗi người trong cuộc đời. Nếu không có lí tưởng sẽ không có lối sống kiên định rõ ràng, không có mục đích sống cụ thể và như vậy cuộc sống không còn ý nghĩa.
- Đánh giá về tính đúng đắn của câu nói.