Khi vào đến sân nhà, Tâm thấy bốn bề yên lặng, không có bóng người. Cái nhà cũ vẫn như trước, không thay đổi, chỉ có sụp thấp hơn một chút và mái gianh xơ xác hơn. Tâm bước qua sân đồi đẩy cái liếp bước vào. Vẫn cái gian nhà mà chàng đã sống từ thuở nhỏ. Tâm cất tiến gọi. Chàng nghe thấy tiếng guốc đi, vẫn cái tiếng guốc ấy, thong thả và chậm hơn trước, rồi mẹ Tâm bước vào. Bà cụ đã già đi nhiều, nhưng vẫn mặc cái bộ áo cũ kỹ như mấy năm về trước.
 
Khi nhận ra con, bà cụ ứa nước mắt:
 
- Con đã về đấy ư?
 
- Vâng, chính tôi đây, bà vẫn được mạnh khỏe đấy chứ? – Câu nói như khó khăn mới ra khỏi miệng được, vì Tâm thấy cái lãnh đạm của mình.
 
- Bà ở đây một mình thôi à?
 
Bà cụ cảm động đến nỗi không nói được. Một lát bà mới ấp úng:
 
- Vẫn có con Trinh nó ở đây với tôi.
 
- Cô Trinh nào? Có phải cô Trinh con bác Cả không? Tâm nhớ mang máng cái cô con gái bé nhỏ ngày trước vẫn hay chơi với chàng. Tôi tưởng cô ta đi lấy chồng rồi.
 
Bà cụ ngồi xuống chiếc phản gỗ, đáp:
 
- Đã lấy ai đâu. Con bé dở hơi chết đi ấy mà. Cũng đã có mấy đám hỏi, mà nó không chịu lấy. – Bà cụ yên lặng một lát. – Thỉnh thoảng nó vẫn nhắc đến cậu đấy.
 
Tâm nhún vai, không trả lời. Tuy ngoài trời nắng, mà Tâm thấy bên trong cái ẩm thấp hình như ở khắp tường lan xuống, thấm vào người.
 
Bà cụ âu yếm nhìn con, săn sóc hỏi:
 
- Năm ngoái bác Cả lên tỉnh về bảo cậu ốm. Tôi lo quá, nhưng quê mùa chả biết tỉnh thế nào mà đi, thành ra không dám lên thăm. Bây giờ cậu đã khỏe hẳn chưa?Tâm nhìn ra ngoài đáp:
 
- Như thường rồi. – Rồi muốn nói sang chuyện khác, Tâm hỏi:
 
- Ở làng có việc gì lạ không?
 
Bà cụ trả lời:
 
- Chả việc gì lạ sất, ngày nào cũng như ngày nào, nhưng được có con Trinh sang đây với tôi nên cũng đỡ buồn. Nó thường vẫn làm giúp tôi nhiều công việc, con bé thế mà đảm đang đáo để, đã chịu khó lại hay làm[....]Tâm lơ đãng nghe lời mẹ kể những công việc và cách làm ăn ngày một khó khăn ở làng. Chàng dửng dưng không để ý đến. Con bác Cả Sinh lấy vợ, hay chú bác ta chết thì có can hệ gì đến chàng? Cái đời ở thôn quê với đời của chàng, chắc chắn, giàu sang, không có liên lạc gì với nhau cả.
 
Câu chuyện nhạt dần. Những câu hỏi và sự săn sóc của bà cụ về công việc của chàng chỉ làm cho Tâm khó chịu. Chàng trả lời qua loa lấy lệ.
 
Nghĩ đến vợ đợi, Tâm vội vàng đứng dậy. Bà cụ nhìn theo khẩn khoản:
 
- Cậu hãy ở đây ăn cơm đã. Đến chiều hãy ra.
 
- Thôi, bà để tôi về. Độ này bận công việc lắm.
 
Tâm lại an ủi:
 
- Nhưng thế nào có dịp tôi cũng về.
 
Rồi Tâm mở ví lấy ra bốn tấm giấy bạc 5 đồng đưa cho mẹ. Tâm hơi kiêu ngạo, trước mặt cô Trinh, chàng nói:
 
- Đúng hai chục, bà cầm lấy mà tiêu, có thiếu tôi lại gửi về cho.
 
Bà cụ run run đỡ lấy gói bạc, rơm rớm nước mắt.

PHÂN TÍCH NHÂN VẬT NGƯỜI MẸ TRONG ĐOẠN TRÍCH SAU ( TÌNH CẢM, NỘI DUNG - NÊU LUẬN ĐIỂM, NGHỆ THUẬT, ĐÁNH GIÁ)