Phần đất liền của Việt Nam nằm trong khoảng vĩ độ 8° 03' Bắc (tại mũi Cà Mau) đến 23° 23' Bắc (tại vùng biên giới phía Bắc, giáp với Trung Quốc). Vị trí này kéo dài từ Bắc vào Nam, với chiều dài khoảng 1.650 km, tạo nên một sự đa dạng về khí hậu và điều kiện tự nhiên.

Vị trí địa lý và phạm vi lãnh thổ của Việt Nam có ảnh hưởng sâu sắc đến các đặc điểm tự nhiên của đất nước:

• Khí hậu: Việt Nam nằm trong khu vực nhiệt đới gió mùa, nhưng với chiều dài lãnh thổ trải dài từ Bắc vào Nam, khí hậu ở các vùng có sự phân hóa rõ rệt. Miền Bắc có mùa đông lạnh, trong khi miền Nam hầu như chỉ có mùa mưa và mùa khô.

• Sinh thái: Vị trí nằm gần vùng nhiệt đới đã tạo ra một sự đa dạng sinh học phong phú, với nhiều hệ sinh thái khác nhau như rừng nhiệt đới, đầm lầy, vùng biển và các đảo. Phạm vi lãnh thổ trải dài tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của nhiều loài động thực vật đặc trưng.

• Địa hình: Vị trí địa lý với nhiều đồi núi, đồng bằng và bờ biển dài giúp tạo ra sự đa dạng về địa hình. Miền Bắc và miền Trung chủ yếu là đồi núi, trong khi miền Nam là vùng đồng bằng, thuận lợi cho nông nghiệp.

• Tài nguyên thiên nhiên: Việt Nam có nguồn tài nguyên phong phú như khoáng sản, rừng, đất đai, biển và hải sản. Đặc biệt, lãnh thổ dọc bờ biển tạo điều kiện cho ngành thủy sản phát triển mạnh mẽ.

Vị trí địa lý của Việt Nam mang lại nhiều thuận lợi trong giao lưu quốc tế:

• Vị trí chiến lược: Việt Nam nằm ở khu vực Đông Nam Á, giáp biển Đông, là một cửa ngõ quan trọng của khu vực ASEAN, kết nối với các nước lớn như Trung Quốc, Thái Lan, và các quốc gia trong khu vực.

• Giao thương quốc tế: Bờ biển dài (hơn 3.000 km) và các cảng biển lớn như Hải Phòng, TP.HCM, Đà Nẵng là những lợi thế để phát triển thương mại quốc tế, đặc biệt là xuất nhập khẩu.

• Giao lưu văn hóa: Việt Nam có vị trí thuận lợi để tiếp nhận ảnh hưởng văn hóa từ cả phương Đông và phương Tây, đặc biệt là giao lưu văn hóa với các nước trong khu vực ASEAN và các nước ngoài khu vực.

• Tạo điều kiện cho du lịch: Vị trí ven biển và gần các khu vực du lịch lớn như Đông Nam Á và Nam Á giúp Việt Nam thu hút nhiều du khách quốc tế.

Tác động của con người đến địa hình Việt Nam có thể thấy rõ qua các hoạt động như:

• Chặt phá rừng: Việc khai thác gỗ, chặt phá rừng bừa bãi ở các vùng núi đã làm tăng tình trạng xói mòn đất, giảm độ che phủ rừng, đặc biệt ở các tỉnh miền Trung, gây nên tình trạng đất đai bị suy thoái và lở đất.

• Khai thác mỏ: Việc khai thác khoáng sản, đặc biệt là đá, than, quặng đã thay đổi cấu trúc địa hình ở các khu vực như Quảng Ninh, Nghệ An, làm biến dạng một số vùng đất, tạo ra các hố sâu và tình trạng ô nhiễm môi trường.

• Nông nghiệp: Việc đắp đập, thủy lợi và chuyển đổi đất nông nghiệp, trồng lúa, đặc biệt là các dự án thủy điện, đã thay đổi địa hình tự nhiên ở một số khu vực, như hồ thủy điện Sơn La hay các vùng đất đồi núi chuyển thành ruộng bậc thang.

Địa hình của Việt Nam có ảnh hưởng lớn đến các ngành kinh tế:

• Địa hình đồng bằng: Các đồng bằng ven sông Hồng, sông Cửu Long rất thuận lợi cho việc phát triển nông nghiệp, đặc biệt là trồng lúa, cây ăn quả, và phát triển ngành thủy sản. Đồng bằng là nơi tập trung dân cư đông đúc và phát triển cơ sở hạ tầng.

• Địa hình đồi núi: Các khu vực đồi núi chủ yếu ở miền Bắc và miền Trung có thể phát triển ngành lâm nghiệp, khai thác khoáng sản và du lịch sinh thái. Tuy nhiên, những vùng này gặp khó khăn trong việc xây dựng cơ sở hạ tầng và giao thông.

• Địa hình ven biển: Vùng bờ biển dài và nhiều vũng vịnh của Việt Nam rất thuận lợi cho việc phát triển ngư nghiệp, cảng biển và du lịch biển. Ngành du lịch ở các khu vực ven biển như Đà Nẵng, Nha Trang, Phú Quốc cũng phát triển mạnh mẽ.

• Địa hình núi cao: Những vùng núi cao như Tây Bắc, Trường Sơn thích hợp cho các hoạt động du lịch mạo hiểm, khai thác khoáng sản và một số ngành nghề truyền thống như dệt may, thổ cẩm của các dân tộc ít người.