Đoạn trích "Con nên nhớ tổ tông khi trước ... sao cho khỏi thẹn với gương lạc hồng" là một lời dặn dò của người cha trong tác phẩm "Bình Ngô đại cáo" của Nguyễn Trãi. Đây là một trong những đoạn văn rất nổi bật, thể hiện lòng kính trọng đối với tổ tiên, đồng thời cũng nhắc nhở về trách nhiệm của mỗi con cháu đối với lịch sử và truyền thống dân tộc.

1. Lý do "con nên nhớ tổ tông khi trước":

   • Lời nhắc nhở "con nên nhớ tổ tông khi trước" thể hiện sự kính trọng, tôn thờ và tri ân đối với công lao của tổ tiên, cha ông. Đây là lời dạy rằng, mỗi người con cháu không được phép quên đi những thành tựu mà tổ tiên đã đạt được, những hy sinh, đóng góp của họ cho đất nước, cho cộng đồng. Câu này cho thấy trách nhiệm của mỗi thế hệ phải giữ gìn và phát huy những giá trị tinh thần mà tổ tiên đã tạo dựng.
   • Trong bối cảnh của "Bình Ngô đại cáo", Nguyễn Trãi đang viết về sự nghiệp của các bậc anh hùng dân tộc như Lê Lợi, những người đã cùng nhân dân đánh đuổi giặc ngoại xâm và giành lại độc lập cho đất nước. Nhắc đến "tổ tông khi trước" là nhấn mạnh sự nối tiếp truyền thống hào hùng ấy, là trách nhiệm của lớp người sau để không làm ô uế những giá trị ấy.

2. "Làm sao cho khỏi thẹn với gương lạc hồng":

   • Câu này mang tính chất khuyên răn, là một lời nhắc nhở con cháu phải sống sao cho xứng đáng với kỳ vọng của tổ tiên, đừng để làm mất danh dự hay sự tự hào của dân tộc. "Lạc hồng" ở đây ám chỉ giống nòi Lạc Việt (người Việt), gắn với biểu tượng của nền văn minh cổ xưa, là hình ảnh của các thế hệ người Việt đã trải qua nhiều gian khổ, hy sinh để xây dựng và bảo vệ đất nước.
   • "Thẹn" trong câu này có nghĩa là cảm thấy hổ thẹn, mất mặt, không xứng đáng. Tác giả mong muốn con cháu không chỉ sống sao cho đúng đạo lý, mà còn phải phấn đấu để bảo vệ và phát huy những giá trị văn hóa, tinh thần của dân tộc. Đặc biệt, trong thời kỳ đất nước đang phải đối mặt với ngoại xâm, việc giữ gìn sự vững vàng, kiên cường của dân tộc là điều hết sức quan trọng.

3. Ý nghĩa trong bối cảnh lịch sử:

   • Nguyễn Trãi viết "Bình Ngô đại cáo" trong một giai đoạn quan trọng của lịch sử đất nước, khi quân Minh bị đánh bại, và nước Đại Việt giành lại độc lập. Bài cáo không chỉ là tuyên ngôn chính trị, mà còn là lời khẳng định giá trị của nền văn hóa dân tộc, của những chiến công và sự hy sinh của các thế hệ đi trước. Câu "sao cho khỏi thẹn với gương lạc hồng" có thể hiểu là một lời kêu gọi, một đòi hỏi không chỉ đối với người dân đương thời mà còn với những thế hệ sau này: họ cần phải sống xứng đáng với những gì mà cha ông đã để lại, không để nền văn hóa và truyền thống của dân tộc bị phai nhạt.

Đoạn trích này thể hiện tư tưởng nhân văn sâu sắc của Nguyễn Trãi, khi người viết không chỉ nhìn nhận lịch sử qua lăng kính chiến tranh mà còn qua giá trị tinh thần và văn hóa. Nó khẳng định sự gắn bó giữa quá khứ và hiện tại, giữa trách nhiệm của thế hệ đi trước và lớp trẻ đối với tương lai dân tộc.