Nguyên nhân khách quan
Cuộc đua vũ trang lạnh: Cuộc chạy đua vũ trang kéo dài và tốn kém đã làm kiệt quệ nền kinh tế Liên Xô, tạo ra gánh nặng lớn cho xã hội.
Sự thay đổi của tình hình quốc tế: Sự sụp đổ của các chế độ độc tài ở các nước châu Âu và sự trỗi dậy của các phong trào dân chủ đã tạo ra áp lực lớn lên các nước xã hội chủ nghĩa.
Sự cạnh tranh kinh tế: Nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung của Liên Xô và các nước Đông Âu tỏ ra kém hiệu quả so với nền kinh tế thị trường của phương Tây.
Nguyên nhân chủ quan
Những sai lầm trong đường lối lãnh đạo: Các nhà lãnh đạo Liên Xô và các nước Đông Âu đã mắc phải nhiều sai lầm trong việc điều hành đất nước, dẫn đến sự trì trệ và suy thoái của nền kinh tế.
Sự quan liêu, tham nhũng: Tình trạng quan liêu, tham nhũng đã làm giảm sút niềm tin của nhân dân vào chế độ.
Thiếu dân chủ: Sự thiếu dân chủ và tự do đã kìm hãm sự sáng tạo và phát triển của xã hội.
Sự cứng nhắc trong tư tưởng: Việc bám vào những giáo điều cũ đã khiến cho các nước xã hội chủ nghĩa không thể thích ứng với những thay đổi của thời đại.