Bài thơ "Nhớ con sông quê hương" là một trong những tác phẩm nổi tiếng và tuyệt vời nhất của Tế Hanh. Với những vần thơ mộc mạc, giản dị, tác giả đã khắc họa nên hình ảnh dòng sông quê hương tràn đầy kỷ niệm và cảm xúc. Đối với nhà thơ, con sông không chỉ là cảnh sắc thiên nhiên mà còn là nơi chất chứa bao ký ức, những hoài niệm thân thương khi phải xa quê hương đi kháng chiến.

Tế Hanh đã vẽ nên một bức tranh quê hương với dòng sông xanh biếc, đẹp đến nao lòng. Dòng nước trong xanh phản chiếu hình bóng của những hàng tre và bóng dáng mình dưới đáy sông, tạo nên một cảnh sắc thơ mộng và thanh bình.

“Quê hương tôi có con sông xanh biếc

Nước gương trong soi tóc những hàng tre

Tâm hồn tôi là một buổi trưa hè

Toả nắng xuống lòng sông lấp loáng”.

Vào những buổi trưa hè, khi ánh nắng chiếu xuống mặt sông lấp lánh như những hạt kim cương, dòng sông quê hương càng trở nên mê hoặc. Hình ảnh này đã khắc sâu vào tâm trí, gợi nhớ về một dòng sông êm đềm và yên bình, đồng thời nhắc nhở người đọc về những kỷ niệm tuổi thơ nơi quê nhà.

Không chỉ có vẻ đẹp thơ mộng, dòng sông quê hương còn là nơi lưu giữ nhiều kỷ niệm khó quên của tác giả và của mọi người:

“Hỡi con sông đã tắm cả đời tôi!

Tôi giữ mãi mối tình mới mẻ

Sông của quê hương, sông của tuổi trẻ

Sông của miền Nam nước Việt thân yêu”.

Những ai từng sống ở vùng quê mới thực sự cảm nhận được giá trị của con sông quê hương. Thông qua bài thơ, chúng ta có thể hình dung được dòng sông tuổi trẻ với những trò chơi như bơi lội, bắt cá tôm, nhảy từ trên cao xuống,...

“Khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu

Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy

Bạn bè tôi tụm năm tụm bảy

Bầy chim non bơi lội trên sông

Tôi giơ tay ôm nước vào lòng

Sông mở nước ôm tôi vào dạ”.

Dòng sông quê không chỉ là nơi cất giữ kỷ niệm mà còn là người bạn đồng hành, chứng kiến biết bao niềm vui, nỗi buồn của tuổi thơ. Hình ảnh “Tôi giơ tay ôm nước vào lòng/Sông mở nước ôm tôi vào dạ” thể hiện sự gần gũi, gắn bó giữa nhà thơ và dòng sông, cả hai bảo vệ và nâng đỡ lẫn nhau. Tế Hanh đã sử dụng biện pháp nhân hóa để biến dòng sông vô tri trở thành người bạn thân thiết, luôn bảo vệ trước mọi gian khó.

Khi trưởng thành, dù có phải rời xa quê hương, dòng sông quê vẫn mãi là ký ức đẹp, luôn đợi chờ người bạn tri kỷ trở về:

“Vẫn trở về lưu luyến bên sông

Hình ảnh cô em đôi má ửng hồng”.

Hình ảnh con sông quê hương trong lòng nhà thơ còn hiện lên như cô em gái với đôi má ửng hồng, ngây thơ và trong sáng. Điều này càng làm cho nỗi nhớ con sông quê thêm sâu đậm, gắn liền với tình cảm lứa đôi lãng mạn và nuối tiếc.

Bài thơ được sáng tác trong bối cảnh đất nước bị chia cắt, khi tác giả phải ra Bắc tham gia kháng chiến. Tình yêu dành cho dòng sông quê hương không chỉ là tình cảm riêng tư mà còn là tình yêu đối với quê hương đất nước:

“Tôi hôm nay sống trong lòng miền Bắc

Sờ lên ngực nghe trái tim thầm nhắc

Hai tiếng thiêng liêng, hai tiếng “miền Nam”.

Tình yêu dòng sông quê của Tế Hanh không chỉ dành cho con sông ở Quảng Ngãi mà còn là tình yêu với mọi dòng sông quê hương trên khắp đất nước. Điều này thể hiện rõ qua những câu thơ:

“Quê hương ơi! lòng tôi cũng như sông

Tình Bắc Nam chung chảy một dòng

Không gành thác nào ngăn cản được

Tôi sẽ lại nơi tôi hằng mơ ước

Tôi sẽ về sông nước của quê hương

Tôi sẽ về sông nước của tình thương”.

Mặc dù phải đối mặt với bao khó khăn, gian khổ, nhưng trong lòng nhà thơ, hình ảnh dòng sông quê hương vẫn mãi đẹp và thắm đượm tình người. Dòng sông quê hương còn là biểu tượng cho tình yêu đất nước, thủy chung và son sắt.

Bài thơ như một lời khẳng định rằng một ngày không xa, đất nước sẽ được thống nhất, Bắc Nam sum họp và tác giả sẽ được trở về bên dòng sông quê hương.

Hình ảnh dòng sông quê trong bài thơ là biểu tượng của sự hoài niệm, của tuổi thơ trong trẻo và thơ mộng. Giọng thơ da diết, tha thiết tạo nên bức tranh dòng sông vừa chân thực vừa sống động.