“Khi giọt mưa mùa xuân rơi ở đâu đó
Thì trên đồng xào xạc cỏ và hoa
Khi nước mắt rơi từ thi sĩ
Thì những lời chân chính được sinh ra”.

Nhà thơ Raxun Gamzatop bằng trải nghiệm sáng tạo nghệ thuật đã đúc kết nên những vần thơ ấy. Quả thật, mỗi tác phẩm nghệ thuật muốn có “những lời chân chính” thì nhà văn, nhà thơ phải “Xin dâng máu này đang tươi/Này đây tiếng nói giọng cười thiết tha”. “Không có gì tự đến đâu con” của Nguyễn Đăng Tấn được viết ra từ tình cảm như thế. Bởi vậy mà bài thơ chứa đầy những lời lắng đọng, tha thiết. 

Nguyễn Đăng Tấn là một nhà thơ lớn của Việt Nam. Thơ ông thường là những dòng cảm xúc chân thành về những gì diễn ra trong đời sống thường ngày. Bài thơ xuất phát từ sâu thẳm trái tim nhà thơ viết năm 1995 dành tặng cho cậu con trai khi ấy đang học lớp 3. Bài thơ rút ra từ tập “Lời ru Vầng trăng”, chứa đựng những lời thơ thắm đượm tình phụ tử sâu nặng.

Gia đình là nền tảng, là cái nôi nuôi dưỡng con người lớn lên. Bởi vậy, bảo ban con trai, ông như người đồng hành, người đi trước truyền lại những bài học trên con đường vốn ghập ghềnh chông gai. Bài thơ bắt đầu bằng những lời thơ nhẹ nhàng mà sâu lắng:


“Không có gì tự đến đâu con.
Quả muốn ngọt phải tháng ngày tích nhựa
Hoa sẽ thơm khi trải qua nắng lửa.
Mùa bội thu phải một nắng hai sương.”


Câu thơ đầu tiên điệp ngữ lại nhan đề của toàn bài, hơn thế, “không có gì tự đến đâu con” còn xuất hiện ở đầu các khổ thơ nhằm nhấn mạnh và khắc sâu tư tưởng xuyên suốt toàn bài. Không có gì là tự nhiên xảy ra, mọi việc trên đời đều có nhân- quả của riêng nó. Dù là thiên nhiên hay con người, muốn hướng đến thành công đều phải trải qua vô bàn khó khăn, thử thách. Cây có tích đủ nhựa mới tạo nên quả ngọt. Hoa có thơm ngát cũng phải trải qua “nắng lửa”. Cả con người cũng vậy, muốn mùa màng bội thu phải “một nắng hai sương”, vất vả, lam lũ mới gặt được trái ngọt. Tác giả sử dụng biện pháp điệp cấu trúc, mỗi một câu thơ đều có hai vế. Vế trước là kết quả, mục đích con người hướng tới, vế sau là nguyên nhân, là điều kiện cần có để đạt được.


Quy luật tất yếu ấy không phải ai cũng hiểu. Cũng như:

“Không có gì tự đến dẫu bình thường
Phải bằng cả bàn tay và nghị lực”


Dù cho là những công việc bình thường nhất, muốn thành công, con người ta cũng phải trải qua vô vàn những khó khăn, phải đánh đổi bằng sức lao động và nỗ lực của bản thân. Khi nhìn những người xung quanh và ao ước có một cuộc sống dễ dàng giống họ, nhưng cuộc sống thuận lợi như thế không phải dùng phương thức nhẹ nhàng mà có được. Bởi mới nói “Trên con đường bước tới thành công không có dấu chân của kẻ lười biếng”, chăm chỉ cần cù như kiến tha mồi lâu ngày mới dần dần xây được tổ. Hay:


“Như con chim suốt ngày chọn hạt
Năm tháng bao dung khắc nghiệt lạ kỳ.”

Nhà thơ đã ví von so sánh với hình ảnh những chú chim cần mẫn, tỉ mỉ chọn hạt. Từ đó, dành lời khuyên đến người con trai cũng phải chăm chỉ và kiên trì như vậy mới đạt được thành quả. Phép tu từ so sánh giàu gợi hình, gợi cảm mà ý nghĩa biết bao nhiêu! Bên cạnh đó, nghệ thuật nhân hoá cũng cho thấy cái nhìn đa chiều của Nguyễn Đăng Tấn: ’Năm tháng bao dung khắc nghiệt lạ kỳ’. Cuộc sống vốn bao dung, vị tha nhưng cũng đầy những khó khăn, thử thách, không có con đường đi lên nào là dễ dàng cả, máy bay chỉ có thể cất cánh khi chống lại gió, không phải thuận theo nó.

Phân tích bài thơ "Không có gì tự đến đâu con" của Nguyễn Đăng Tấn
Rồi với những đứa con thơ, còn hồn nhiên, tinh nghịch, ham chơi, cha mẹ luôn nhẫn nại, linh hoạt cương nhu trong uốn nắn, dạy bảo con:


“Dẫu bây giờ cha mẹ đôi khi
Có nặng nhẹ yêu thương và giận dỗi
Có roi vọt khi con hư và có lỗi
Thương yêu con đâu có nghĩa là nuông chiều”


Quả thật, đúng như nhà thơ Pháp Andre Chanier khẳng định: “Nghệ thuật chỉ làm nên câu thơ, trái tim mới làm nên thi sĩ.” Chính từ tình yêu thương dành cho người con trai của mình mà tác giả mới viết lên được những vần thơ rung động lòng người đến thế. Sự nghiêm khắc và mềm mỏng trong dạy dỗ của cha mẹ khiến những người con dần lớn khôn. Ông cha ta có câu:


“Thương cho roi cho vọt
Ghét cho ngọt cho bùi”

Vì muốn con lên người nên cha mẹ mới nghiêm khắc dạy bảo, chứ ai mà chẳng muốn nói những lời dịu ngọt với người thân yêu. Tấm lòng của cha mẹ bao la biết bao nhiêu, phận làm con sao hiểu hết được!


“Đường con đi dài rộng biết bao nhiêu…
Năm tháng nụ xanh giữ cây vươn thẳng,
Trời cao đó nhưng chẳng bao giờ lặng,
Chỉ có con mới nâng nổi chính mình “


Bằng tất cả tình yêu thương, người cha nhắn nhủ đến đứa con thân yêu của mình: Khi con khôn lớn đủ lông đủ cánh, con đường phía trước của con ”dài rộng biết bao nhiêu”, điều quan trọng là phải biết “giữ cây vươn thẳng”, luôn hướng đến tương lai phía trước, tự giác, nghiêm khắc với bản thân để không đầu hàng trước khó khăn. Hai câu thơ vừa là lời răn dạy, vừa là trách nhiệm người cha giao cho con: Cuộc sống vốn không dễ dàng, không ai có thể sống thay cuộc đời con, chỉ có con mới quyết định được tương lai của mình.


Quả thật rằng: “Thơ ca là tiếng hát của trái tim, là nơi dừng chân của tâm hồn, do đó không giản đơn mà cũng không thần bí, thiêng liêng…” Khổ thơ cuối có cấu trúc đặc biệt, cô đọng chỉ với hai câu thơ ngắn, thật đặc biệt:

“Chẳng có gì tự đến... Hãy đinh ninh"

Lời răn dạy nhẹ nhàng mà sâu sắc làm sao! “Có làm thì mới có ăn/Không dưng ai dễ mang phần đến cho”. Vì vậy, hãy tự thân hành động để đạt được mong muốn, trải qua bao cay đắng ắt sẽ có ngày thành công. Đây cũng chính là bài học và ý nghĩa Nguyễn Đăng Tấn gửi đến độc giả.

“Thơ ca là âm nhạc tâm hồn nhất là những tâm hồn cao cả” . Thơ bật ra khi trong tim người nghệ sĩ rung lên những nhịp đập thổn thức, ngân lên những điệu ngân trong tâm hồn. Chính vì vậy những vần thơ tuy vô cùng ngắn ngủi nhưng lại có sức lan tỏa lớn đến với người đọc. Có  những bài thơ ra đời cách đây hàng chục, hàng trăm năm nhưng vẫn còn làm thổn thức trái tim bạn đọc bao thế hệ và tôi tin “Không có gì tự đến đâu con” là một bài thơ như thế!