Bài thơ "Lí ngựa ô ở hai vùng đất" của Phạm Ngọc Cảnh thể hiện tình yêu quê hương, niềm thương nhớ và sự giao hòa giữa quá khứ và hiện tại qua hình ảnh những câu hát dân gian, đặc biệt là câu hát "Lí ngựa ô". Dưới đây là phân tích hai khổ thơ:
Khổ thơ 1:
"Anh lớn lên vô ngựa cuốn về đâu
gặp câu hát bên lòng giông ruổi mãi
đường đánh giấc trái xuôi về bến bãi
Lí ngựa ô em hát đợi bên cầu."
Cảm giác lưu luyến, tạm biệt: Hình ảnh "ngựa cuốn về đâu" thể hiện sự xa cách, có thể là sự chia ly giữa người với người, giữa quá khứ và hiện tại.
Tính tự sự: Tác giả sử dụng hình ảnh "câu hát bên lòng giông ruổi mãi" để miêu tả sự không yên ổn của cuộc đời, những con đường gian khó mà nhân vật phải đi qua. Tuy nhiên, dù cuộc sống có vất vả, vẫn có sự chờ đợi, yêu thương của người con gái với câu hát "Lí ngựa ô".
Lý do yêu thích câu hát dân gian: Câu hát "Lí ngựa ô" không chỉ là ký ức của quê hương mà còn mang trong mình tình cảm sâu sắc từ ông cha gửi lại.
Khổ thơ 2:
"Làng anh ở ven sông
sắp vào tháng Tư,
mất tình tứ rủ nhau về hội Giồng
mùi hương xông nụ cười lên như bắng
ai cũng ngờ mình đang ở trong mây
ai chẳng tìm mình đang giọng ngựa sát
cả một vùng sông ai chẳng hát
sao không nghe câu lí ngựa ô này."
Khung cảnh làng quê: Hình ảnh "làng anh ở ven sông" gợi lên không gian thanh bình, gần gũi với thiên nhiên, gợi nhớ về quê hương thân thuộc.
Sự thay đổi trong cuộc sống: Đến tháng Tư, người dân ở đây không còn giữ được những tình cảm mộc mạc, giản dị của ngày xưa. Việc "mất tình tứ" khi mọi người dần quên đi các giá trị văn hóa truyền thống, không còn hát "Lí ngựa ô", mà thay vào đó là những hoạt động mang tính chất nhộn nhịp, thương mại hơn.
Sự tiếc nuối, kêu gọi giữ gìn truyền thống: Tác giả bày tỏ sự tiếc nuối khi câu hát "Lí ngựa ô" dường như bị lãng quên trong nhịp sống hiện đại, nhưng vẫn khao khát được hồi sinh và tiếp tục sống mãi trong lòng người dân.
Thông qua hai khổ thơ, tác giả thể hiện tình yêu sâu sắc với quê hương và nỗi niềm tiếc nuối về sự thay đổi của xã hội, qua đó kêu gọi sự trân trọng những giá trị văn hóa, những âm vang của quá khứ vẫn còn tồn tại trong lòng người dân.