Câu chuyện xoay quanh sự việc Thành – một chức dịch hiền lành không dám bổ bán dân chúng tìm dế chọi dâng vua nên phải tự đi tìm dế chọi. Bi kịch của gia đình anh bắt nguồn từ đó. Bọn quan lại muốn lấy lòng vua nên đem dâng vua con dế chọi. “Vua thấy chọi hay quá đòi phải cung tiến th­ường xuyên”. Vì phải tìm mua dế dâng vua mà bao gia đình lâm vào thảm cảnh. Nhiều gia đình khuynh gia bại sản khi đến lượt nộp dế. Một trong những thảm cảnh do lệ nộp dế chọi gây ra chính là thảm kịch của gia đình Thành. Thành hiền lành nên không dám sách nhiễu dân chúng, lo lắng quá nên phải tự đi tìm dế. Tìm mãi không được, hạn nộp dế đã hết, Thành bị quan phạt, bị đánh đập, lo lắng muốn tự vẫn. Vợ Thành đi xem bói, biết nơi có dế tốt. Thành đã bắt được một con dế chọi như ý. Nhưng không may con Thành làm dế bị chết. Bị mẹ mắng, nó sợ hãi nhảy xuống giếng và bị chết đuối. Thành mất con, mất dế. Con Thành sống lại nhưng vô hồn. Hồn con Thành hoá thân vào con dế chọi. Dế nhỏ nhưng nhanh nhẹn và chọi rất giỏi. Dế mang dâng vua, chọi giỏi lại biết nhảy múa, vua rất vừa lòng và ban thưởng cho quan tỉnh. Gia đình Thành được giàu sang phú quý, “Ruộng đồng trăm khoảnh… ngựa xe vượt cả các bậc quyền thế.

Câu chuyện "Dế Chọi" của nhà văn Tô Hoài kể về một cuộc thi đấu giữa hai con dế, Dế Mèn và Dế Choắt. Dế Mèn, một con dế mạnh mẽ, tự tin và kiêu ngạo, đã thách đấu với Dế Choắt - một con dế nhỏ bé và yếu đuối. Trong cuộc đấu, Dế Mèn đã đánh bại Dế Choắt một cách dễ dàng, khiến Dế Choắt phải chịu tổn thương.

Sau trận đấu, Dế Mèn cảm thấy tự mãn và có phần ngạo mạn, nhưng qua lời khuyên của Dế Trũi, Dế Mèn đã nhận ra rằng thắng thua trong cuộc sống không phải là điều quan trọng nhất, mà là sự tôn trọng và tình cảm đối với người khác. Câu chuyện kết thúc với việc Dế Mèn rút ra bài học về sự khiêm tốn và lòng nhân ái, đồng thời thể hiện thông điệp về sự trưởng thành và thay đổi trong nhận thức của mỗi con người.

Thông qua câu chuyện, tác giả muốn nhấn mạnh các giá trị đạo đức như lòng nhân ái, sự tôn trọng và bài học về sự khiêm tốn trong cuộc sống.