Nước ta có sự phân hóa rõ rệt về nhiều mặt từ Bắc vào Nam, và điều này thể hiện ở các khía cạnh tự nhiên, kinh tế, văn hóa và xã hội.
Về khí hậu:
- Miền Bắc có khí hậu ôn đới, chịu ảnh hưởng rõ rệt của gió mùa, với mùa đông lạnh và mùa hè nóng ẩm. Các tỉnh như Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh có mùa đông với nhiệt độ thấp, có thể xuống dưới 10°C.
- Miền Nam có khí hậu nhiệt đới gió mùa, quanh năm nóng ẩm, không có mùa đông lạnh. Các tỉnh như TP. Hồ Chí Minh, Cần Thơ, Đồng Nai có nhiệt độ trung bình khá ổn định, từ 25°C đến 30°C.
Về điều kiện tự nhiên:
- Miền Bắc chủ yếu có địa hình núi cao, đồi núi thấp, đồng bằng nhỏ (đồng bằng Bắc Bộ) và các hệ thống sông lớn như sông Hồng.
- Miền Nam có đồng bằng rộng lớn (đồng bằng sông Cửu Long) và nhiều hệ thống sông ngòi chằng chịt. Địa hình chủ yếu là đồng bằng, thuận lợi cho phát triển nông nghiệp.
Về kinh tế:
- Miền Bắc phát triển mạnh về công nghiệp nặng, khai khoáng và sản xuất vật liệu xây dựng.
- Miền Nam tập trung vào các ngành công nghiệp chế biến, dịch vụ, đặc biệt là công nghiệp chế biến thực phẩm và xuất khẩu nông sản (gạo, cà phê, tiêu).
Về văn hóa:
- Miền Bắc có nền văn hóa gốc nông nghiệp với nhiều truyền thống lâu đời, đặc biệt là các lễ hội truyền thống, hát quan họ, ca trù.
- Miền Nam chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ văn hóa phương Tây, đặc biệt là trong ẩm thực, phong cách sống và những hình thức nghệ thuật mới.
Về xã hội:
- Miền Bắc có truyền thống gia đình và cộng đồng chặt chẽ, tôn sư trọng đạo, và đề cao sự chăm chỉ.
- Miền Nam có xu hướng cởi mở hơn, chú trọng đến giao tiếp xã hội và sáng tạo.