Không cầm súng chiến đấu, nhưng các nhà văn, nhà thơ cũng đã dùng ngòi bút của mình để miêu tả chặng đường đấu tranh đầy gian khổ và hy sinh của cả dân tộc, ca ngợi vẻ đẹp của người Việt Nam trong kháng chiến.
Đó là vẻ đẹp của những người lính, họ không chỉ là anh hùng trên chiến trận của đạn bom kẻ thù mà còn là anh hùng trên cả mặt trận văn học. Viết về họ, có biết bao tác phẩm hay, biết bao vần thơ đẹp. Mỗi ý, mỗi lời đều chứa chan tình cảm và sự khâm phục dành tặng cho những con người đã làm nên đất nước, những đứa con ưu tú của đất mẹ yêu thương. Đâu đó, ta vẫn thấy bóng dáng những người lính, dù đường trường vất vả gian lao, dù phải đối mặt với sự sống và cái chết, họ vẫn hiên ngang tiến về phía trước. Họ chính là những anh hùng của thời đại, những dũng sĩ can trường trong một “Tây tiến”, trong “Bài thơ về tiểu đội xe không kính”,… Họ ra đi, để lại sau lưng là gia đình, là xóm làng thân thương, ra đi với lý tưởng cao đẹp dựng xây đất nước hòa bình. Dù họ có ngã xuống nơi chiến trường, thì chúng ta sẽ mãi nhớ, mãi không quên về một “Thời hoa đỏ”đã qua.
Đó là vẻ đẹp của những em giao liên như “Lượm”, vẻ đẹp của cô du kích trong “Quê hương” – "Nay yêu quê hương vì trong từng nắm đất - Có một phần xương thịt của em tôi”. Đó là vẻ đẹp của những cô gái thanh niên xung phong trong “Ngã ba Đồng Lộc”, những cô gái đang ngày đêm lấp hố bom, mở đường cho xe đi tới:
“Nhưng ngã ba Đồng Lộc làm bằng xương máu
Khi con về quê con nhớ viếng thăm
Mộ người cô kề bên đường đỏ
Các cô như còn đứng đó
Chờ lấp hố bom
Đường thông xe các cô mới đi nằm”
Đó là vẻ đẹp của những người con miền núi Tây Nguyên trong một “Rừng xà nu”, một vẻ đẹp oai hùng và bất khuất. Con người Tây Nguyên cũng giống như những cây xà nu ấy, luôn kiên cường trước làn mưa bom lửa đạn của kẻ thù. Thế hệ này ngã xuống, sẽ có thế hệ khác tiếp tục đứng lên trong cuộc chiến cam go còn có thể phải kéo dài “năm năm, mười năm hoặc lâu hơn nữa”.
Đó là vẻ đẹp của những người vợ, người mẹ trong chiến đấu. “Người mẹ cầm súng” nổi tiếng với câu nói của chị Út Tịch: “Còn cái lai quần cũng đánh!” đó chính là quyết tâm đánh đuổi giặc ngoại xâm đang chảy trong máu, trong tim những người con của Tổ quốc. Đó còn là sự mất mát, đau thương của những bà mẹ: “Ba lần tiễn con đi, hai lần khóc thầm lặng lẽ - Các anh không về mình mẹ lặng im”. Đó là vẻ đẹp chở che của những bà mẹ Việt Nam anh hùng với những đứa con dù không phải do mình dứt ruột sinh ra: "Mẹ về đứng dưới mưa, che đàn con nằm ngủ - Canh từng bước chân thù, mẹ ngồi dưới cơn mưa”.
Tất cả, tất cả những nét đẹp ấy hòa quyện vào nhau tạo thành nét đẹp chung của “Đất nước”, một đất nước Việt Nam anh hùng:
“Có biết bao người con gái, con trai
Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi
Họ đã sống và chết
Giản dị và bình tâm
Không ai nhớ mặt đặt tên
Nhưng họ đã làm ra Đất Nước”
Những năm khán chiến đi qua, không còn mùi tanh máu lửa của thời chiến tranh, nhưng tinh thần dũng cảm, yêu nước vẫn còn trong mỗi người dân Việt Nam. Vẻ đẹp của người nông dân lao động cực nhọc vì những hạt gạo trắng ngần kia. Vẻ đẹp của những người công dân gắng sức để xây dựng đất nước. Vẻ đẹp của mỗi đứa bé hát lên những bài ca yêu Tổ quốc. Tất cả mang trong mình lòng yêu nước nồng nàn mà gắng sức để có thể cất cao đầu mà tự hào: Tôi là người Việt Nam.