Một trong những truyện ngụ ngôn quen thuộc là “Đẽo cày giữa đường”. Truyện gửi gắm bài học quý giá qua nhân vật người thợ mộc.
Nhân vật này không được khắc họa qua ngoại hình, mà chủ yếu qua hành động và lời nói để làm nổi bật tính cách. Từ đó, tác giả dân gian đã gửi gắm bài học rằng con người cần tin tưởng vào năng lực của bản thân, học cách chủ động và có chính kiến trong mọi công việc.
Người thợ mộc dốc hết vốn trong nhà ra mua gỗ để làm nghề đẽo cày. Cửa hàng của anh ta nằm ngay bên vệ đường. Nhiều người thường ghé vào xem. Có ông cụ nói rằng phải đẽo cày cho cao, cho to mới dễ cày. Người thợ mộc liền làm theo. Lại có bác nông dân ghé vào bảo phải đẽo cày thấp hơn, nhỏ hơn mới dễ cày. Người thợ mộc cũng cho là có lí, rồi làm theo. Một lần, một người đến nói với người thợ mộc, ở miền núi người ta phá hoang toàn cày bằng voi, phải đẽo cày to gấp đôi, gấp ba kiểu gì cũng bán hết được nhiều lãi. Anh ta nghe được nhiều lãi, liền đem hết số gỗ còn lại đẽo thành loại cho voi cày. Kết quả là chẳng có ai đến mua, toàn bộ số cày cũng không dùng được. Vốn liếng của người thợ mộc đều đi đời nhà ma.
Trước hết, nhân vật này cũng có mặt tốt đẹp. Anh ta có chí lớn, mong muốn làm giàu và đã quyết tâm làm việc đó. Anh dùng hết vốn liếng của mình mua gỗ để làm nghề đẽo cày. Tuy nhiên, người thợ mộc lại thiếu hiểu biết, không có chính kiến. Ai góp ý, anh ta cũng làm theo. Anh ta không tự tin vào khả năng của bản thân, không chịu tìm tòi để rồi cuối cùng thất bại.
Trước lời góp ý của mọi người xung quanh, người thợ mộc biết phản biện mà chỉ biết nghe theo. Không phải lời góp ý nào cũng mang tính xây dựng, có những lời góp ý nhằm mục đích phá hoại. Nhưng người thợ mộc không nhìn nhận được điều đó, để rồi nhận lại hậu quả xấu.
Bài học rút ra vô cùng sâu sắc. Nếu không muốn như nhân vật người thợ mộc trong truyện “đẽo cày giữa đường”, chúng ta cần phải nỗ lực học hỏi, trau dồi kiến thức và có chính kiến riêng. Khi lắng nghe lời khuyên của người khác, cần biết cách chọn lọc thông tin, tránh gặp phải sai lầm.
Như vậy, nhân vật người thợ mộc trong truyện ngụ ngôn “Đẽo cày giữa đường” đã góp phần trong việc thể hiện nội dung gửi gắm qua câu chuyện.