Không có kính rồi xe không có đèn
Không có mui xe thùng xe cỏ xước.
Ở đầu bài thơ, Phạm Tiến Duật đã giải thích cho người đọc biết vì sao những chiếc xe làm nhiệm vụ không có kính. Bom đạn chiến trường đã làm cho chúng trở thành như vậy. Thế nhưng, hình chiến tranh ngày càng ác liệt, những chiếc xe "từ trong bom rơi" cũng ngày càng trơ trụi hơn, tàn tạ hơn. Từ việc không có kính, rồi không có mui, giờ đây, chiếc xe không còn có cả đèn – một bộ phận vô cùng quan trọng, nhất là khi chạy trên con đường Trường Sơn gập ghềnh, đầy hố bom vào ban đêm. Rồi xe không có mui che chắn, vì vậy, nếu gặp trận mưa thì thùng xe sẽ chứa đầy nước.
Câu thơ thể hiện được sự khốc liệt của chiến tranh. Nhưng đây không phải là lời ca thán, bi ai. Bằng giọng thơ ngang tàng pha chút hóm hỉnh, giọng điệu tự nhiên, rất lính tráng, Phạm Tiến Duật đã mang được vào trong thhơ cả chất trẻ trung, sự hồn nhiên, yêu đời của người chiến sĩ cách mạng:
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cần trong xe có một trái tim
Không có kính, không đèn, không có cả mui. Điệp từ "không" nhấn mạnh được sự khó khăn của các chiến sĩ lái xe trên đường Trường Sơn. Thế nhưng, xe vẫn bon bon lăn bánh trên con đường ấy, bất chấp tất cả mọi hiểm nguy. "Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước", câu thơ đã phần nào lột tả ý chí chiến đấu vì miền Nam, vì Tổ quốc của những người lính lái xe quả cảm. Từ "vẫn chạy" cho thấy sự kiên cường, dù phải chịu bao nhiêu nguy hiểm, khó khăn, họ cũng không lùi bước. Còn cụm từ "vì miền Nam phía trước" toát lên niềm tin vào hòa bình, thống nhất, là sự thể hiện mạnh mẽ tình yêu quê hương, đất nước của những người lính lái xe, nó đã ăn sâu vào con người các anh. Ý chí đó kết tinh sâu đậm ở câu thơ cuối:
Chỉ cần trong xe có một trái tim
Đây là câu thơ thể hiện sự hiến dâng trọn vẹn của những người chiến sĩ lái xe trên tuyến đường Trường Sơn đầy "mưa bom bão đạn": "chỉ cần" có một "trái tim", chỉ cần trái tim còn nhịp đập, chỉ cần còn sống, còn một hơi thở cuối cùng các anh vẫn chiến đấu không chùn bước. Hình ảnh "trái tim" chính là hình ảnh ẩn dụ về người lính lái xe mà trái tim các anh đã ngấm sâu lí tưởng cách mạng, lí tưởng về một Tổ quốc thống nhất, tươi đẹp.
Trong bài thơ Vầng trăng và những quầng lửa, tình cảm của những người chiến sĩ lái xe với miền Nam cũng trỗi dậy ngọt ngào, thúc giục:
Xe chạy trong đêm rì rầm, rì rầm
Tiếng mạch đất hai miền hòa làm một
(Phạm Tiến Duật)
Khẳng định khó khăn, gian khổ ngày càng tăng nhưng nhiệm vụ đánh giặc vẫn là trên hết. Không có khó khăn nào, kẻ thù nào cản nổi xe ta đi. Đơn giản vì trong xe có một trái tim của người chiến sĩ lái xe anh hùng. Có thể nói, nhà thơ đã khai thác thật hiệu quả nghệ thuật đối lập giữa "không" và "có" giữa hai phương diện vật chất và tinh thần, vẻ bên ngoài xe và bên trong chiếc xe không kính, không đèn, không mui. Để bất ngờ sáng lên hình tượng trái tim, trái tim nồng nàn nhiệt huyết yêu nước của người lính. Phải chăng, đấy chính là cội nguồn sức mạnh, cội nguồn của bao phẩm chất sáng ngời của người lính giải phóng quân? Và phải chăng, hình tượng trái tim cao đẹp ấy cũng chính là lời khẳng định sâu sắc về một chân lí của thời đại chúng ta: sức mạnh quyết định chiến thắng không phải là vũ khí, công cụ mà là con người, con người mang trái tim nồng nàn yêu thương, ý chí kiên cường, dũng cảm, niềm lạc quan và niềm tin vững chắc. Câu thơ tỏa sáng chủ đề, tỏa sáng vẻ đẹp của hình tượng người lính. Tứ thơ thoải mái, nhẹ nhõm mà gợi suy luận, triết lí thật sâu xa. Đường ra trận gian nan nhưng tâm hồn người lính không vì thế mà không rực sáng. Hình ảnh những chiếc xe không kính với trái tim nồng nàn tình yêu quê hương đất nước bon bon làm nhiệm vụ sẽ luôn là một hình ảnh đẹp trong lòng độc giả nhiều thế hệ.

Là một trong những gương mặt tiêu biểu của thế hệ các nhà thơ trẻ thời chống Mĩ cứu nước, Phạm Tiến Duật đem đến cho người đọc sự vui tươi, hồn nhiên, tinh nghịch trong thơ ông. Bài thơ về tiểu đội xe không kính có giọng điệu sôi nổi, trẻ trung, dí dỏm làm nổi bật hình ảnh những anh chiến sĩ lái xe Trường Sơn ngang tàng, ung dung và lạc quan yêu đời.
Không như các nhà thơ khác, Phạm Tiến Duật đã thể hiện tính cách khác người của mình ngay ở hai câu thơ mở đầu. Không mĩ lệ hóa, không dùng hình ảnh thiên nhiên đẹp đẽ để so sánh, không trau chuốt, không bóng bẩy, hình ảnh chiếc xe trong thơ Phạm Tiến Duật rất trần trụi, bình dị, không nguyên vẹn:
Không có kính không phải vì xe không có kính.
Đơn giản là vì Bom giật bom rung kính vỡ đi rồi nên xe không còn nguyên vẹn nữa. Thế nhưng, chiếc xe không kính ấy vẫn băng băng ra chiến trường.
Chiếc xe đầy tự tin, không hề lo sợ trước bom đạn khủng khiếp của giặc Mĩ. Khác với những gì trần trụi bên ngoài, đây là một chiếc xe dũng cảm, hiên ngang. Xe vẫn băng ra tiền tuyến trên những đoạn đường đầy hiểm nguy. Có khác chăng đó là hình tượng những anh chiến sĩ lái xe Trường Sơn. Vì xe không có kính nên các anh được tiếp xúc trực tiếp với thế giới bên ngoài. Gió, sao trời, cánh chim, và cả bầu trời rộng cũng ùa vào buồng lái, hòa cùng nhịp thở nhộn nhịp của các anh:
Nhìn thấy gió vào xoa mắt đắng
Nhìn thấy con đường chạy thẳng vào tim
Thấy sao trời và đột ngột cánh chim
Như sa như ùa vào buồng lái.
Không có một sự ràng buộc hay rào cản nào ngăn cách các anh tiếp xúc với đất trời. Mà cả thiên nhiên cũng muốn hòa mình với khí thế ấy. Chính vì thế mà các anh có thể nhìn đất, nhìn trời, nhìn thẳng một cách rất thoải mái, tự nhiên.
Không có kính thì điều kiện chiến đấu cũng thiếu thốn nhưng các anh vẫn yêu đời, vẫn tự tin vào chiến thắng. Các anh xem mọi trở ngại chỉ là dịp để thử thách bản thân:
Không có kính, ừ thì có bụi,
Bụi phun tóc trắng như người già.
Chưa cần rửa, phì phèo châm điếu thuốc
Nhìn nhau, mặt lấm, cười ha ha.
Không có kính, ừ thì ướt áo
Mưa tuôn mưa xối như ngoài trời
Mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi.
Điệp cấu trúc không có kính … ừ thì chưa cần thể hiện tính cách ngàng tàng, bất chấp tất cả khó khăn. Không có kính chắn bụi thì đương nhiên phải có bụi bám lên tóc, nhưng các anh vẫn không lo, cứ để vậy mà nhìn nhau, mặt lấm, cười ha ha. Không có kính che mưa thì dĩ nhiên phải ướt áo, dù áo ướt nhưng các anh cũng mặc kệ, cứ để vậy mà lái tiếp bởi mưa ngừng, gió lùa khô mau thôi. Các anh vẫn giữ cái tư thế ấy, hiên ngang mà sao yêu đời quá đi thôi! Dù có thiếu thốn, cực khổ đến đâu, các anh vẫn yêu thương, chia sẻ cho nhau tình yêu thương:
Gặp bạn bè suốt dọc đường đi tới
Bắt tay qua cửa kính vỡ rồi.
Dường như trong chiến đấu gian khổ giúp chiến sĩ tôi rèn ý chí và giúp cho tình đồng đội của các anh thêm gắn bó, keo sơn. Dù vào sinh ra tử nhưng người lính vẫn hồn nhiên, vô tư và lạc quan tin tưởng. Chỉ một cái bắt tay qua khung kính vỡ rồi những cũng đủ gieo vào nhau những tình cảm tốt đẹp, các anh động viên nhau tiến bước quân hành. Tình cảm ấy đã làm các anh cảm thấy đầm ấm khi cùng chung tiểu đội:
Bếp Hoàng Cầm ta dựng giữa trời
Chung bát đũa nghĩa là gia đình đấy
Võng mắc chông chênh đường xe chạy
Lại đi, lại đi trời xanh thêm.
Tiểu đội của các anh như một gia đình vui vẻ, hạnh phúc. Ở đó có vẻ đẹp của sự sum họp, chan hòa. Các anh có chung một điểm tựa, tâm hồn nên gia đình ở chiến trường của các anh đều cùng chung một nhiệm vụ thiêng liêng. Các anh luôn tin tưởng vào tương lai đang chờ đợi phía trước. Câu thơ lại đi, lại đi trời xanh thêm với năm thanh bằng và điệp ngữ lại đi đã tạo nên một âm điệu thanh thản, nhẹ nhàng.
Điều làm nên sự chiến thắng của các anh chính là lòng yêu nước, là ý chí chiến đấu giải phóng miền Nam, thống nhất nước nhà:
Không có kính, rồi xe không có đèn
Không có mui xe, thùng xe có xước,
Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước
Chỉ cản trong xe có một trái tim.
Ở các anh có sự tương phản rõ rệt giữa vật chất và tinh thần, giữa bên ngoài và bên trong, giữa cái không có và cái có. Bom đạn kẻ thù đã làm cho xe không có rất nhiều. Không kính, không đèn, không mui nên chiếc xe đã trở nên trần trụi đến kì lạ, xe không còn nguyên vẹn… Nhưng một thứ rất cần mà các anh đã có, đó là trái tim yêu nước. Trái tim đầy nhiệt thành cách mạng, sẽ chiến thắng những thiếu thốn về vật chất. Trái tim yêu nước đã điều khiển chiếc xe không nguyên vẹn ấy băng về phía trước, nơi miền Nam ruột thịt. Sức mạnh để xe băng mình ra trận chính là sức mạnh của trái tim người lính.
Với chất liệu hiện thực độc đáo, bài thơ thể hiện hình ảnh hào hùng của chiếc xe không kính, qua đó khắc họa nổi bật hình ảnh cao quí của người lính lái xe ở Trường Sơn trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứa nước.
Qua bài thơ, ta càng thấy rõ phẩm chất của người lính Trường Sơn: mộc mạc, giản dị và vĩ đại. Chúng ta càng biết ơn các anh. Thế hệ trẻ Việt Nam nguyện tiếp bước các anh gìn giữ Tổ quốc Việt Nam mãi mãi trường tồn.

NHẮC TỚI PHẠM TIẾN DUẬT LÀ NGƯỜI TA NHỚ TỚI MỘT NHÀ THƠ TRƯỞNG THÀNH TRONG KHÁNG CHIẾN CHỐNG MỸ , VỚI NHỮNG DÒNG THƠ ĐẦY TÁO BẠO , NGANG TÀN , MẠNH MẼ , ĐẶC BIỆT LÀ KHI VIẾT VỀ NGƯỜI LÍNH , DÒNG THƠ TRỞ NÊN TRẺ TRUNG , SÔI NỔI ĐẦY SỨC LỰC, "BÀI THƠ VỀ TIỂU DỘI XE KHÔNG KÍNH " SÁNG TÁC KHI TÁC GIẢ CÙNG ĐỒNG ĐỘI CHIẾN ĐẤU TRÊN TUYẾN ĐƯỜNG MIỀN NAM, KHẮC HỌA RÕ NÉT HÌNH ẢNH NHỮNG NƯỜI LÍNH LÁI XE TRƯỜNG SƠN. BÀI THƠ MANG ĐẾN CHO BẠN ĐỌC NHỮNG CẢM NHẬN MỚI MẺ , ĐẶC BIỆT LÀ KHỔ THƠ CUỐI: "KHỐNG CÓ KÍNH RỒI XE KHÔNG CÓ ĐÈN KHÔNG CÓ MUI XE THÙNG XE CÓ XƯỚC XE VẪN CHẠY VÌ MIỀN NAM PHÍA TRƯỚC CHỈ CẦN TRONG XE CÓ MỘT TRÁI TÍM ." VỚI THỂ THƠ TỰ DO TÁC GIẢ VỪA KHẮC HỌA ĐƯỢC HÌNH ẢNH NHỮNG CHIẾC XE KHÔNG ÍNH VÀ NGƯỜI LÍNH LÁI XE , VỪA CHO THÁY SỰ KHỐC LIỆT CỦA CHIẾN TRANG ,. CHIẾN TRANH KHIẾN CHO CHIẾC XE MẤT HẾT NHỮNG BỘ PHẬN AN TOÀN . ĐẦU TIÊN LÀ KHÔNG CÓ KINH , RỒI KHÔNG CÓ FFRNF , KHÔNG CÓ MUI . MỌT \O CÁI KHÔNG ĐƯỢC ĐIỆP LIÊN TIÊP , DỒN DẬP,CÀNG KHẮC HỌA RÕ HÌNH ẢNH CHIẾC XE TRỞ NÊN TÀN TẠ , MÓP MÉO , KHÔNG GIỮ ĐƯỢC HÌNH DẠNG NHƯ BAN ĐẦU . 'CÓ XƯỚC " PHẢI CHĂNG LÀ NHỮNG "VẾT SẸO " CỦA CHIẾN TRANG ĐỂ LẠI TRÊN 'THÂN THỂ' CỦA NHỮNG CHIẾC XE , NÓ LÀ DẤU ẮN CỦA BOM RƠI LỬA ĐẠN. CHIẾC XE HIỆN LÊN TRƯỚC MẮT BẠN ĐỌC CHỈ CÒN LÀ MỘT CỖ MÁY DI ĐỘNG , KHÔNG CÒN KHẢ NĂNG AN TOÀN , ẤY MAF , NÓ 'VẪN CHẠY VÌ MIỀN NAM PHÁI PHÍA TRƯỚC " CHIẾC XE TỪ ĐẦU ĐẾN CUỐI CHƯA GIÂY PHÚT NÀO NGỪNG TIẾN VỀ PHÍA TRƯỚC , HAY CHÍNH LÀ NHỮNG NGƯỜI LÍNH CHƯA BAO GIỜ BỎ CUỘC , CHƯA BAO RÚT KUI , CHƯA BAO GIỜ ĐỂ NHỮNG CHIẾC XE KHÔNG KÍNH PHẢI NGHỈ VIỆC . BỞI LẼ TRONG TIM HỌ CÓ' MIỄN NAM PHÍA TRƯƠC' HỌ CÓ TÌNH YÊU DAN TỘC , YÊU NƯỚC , LÝ TƯỞNG SỐNG TỐT , QUYẾT TÂM GIẢI PHÓNG DÂN TỘC. CÓ LẼ HỌ CHƯA BAO GIIOWF QUÊN TRÁI TIM TRONG NGỰC ĐANG ĐẬP RỘN RẰNG , RẰNG HỌ PHẢI CHIẾN ĐẤU , PHẢI CỐNG HIẾN SỨC TRẺ CHO TỔ QUỐC QUYẾT SINH. VỚI GIỌNG ĐIỆU TƯNG BỪNG , PHÉP TU TỪ ĐIỆP NGỮ , VÀ HÌNH ẢNH ẨN DỤ , NAHF THƠ KHÔNG CHỈ KHẮC HỌA HÌNH ẢNH VÀ CÁI KHỐC LIỆT CỦA CHIẾN TRANH , MÀ QUA ĐÓ CHÚNG TA CÒN THẤY ĐƯỢC SỨC TRẺ PHI THƯỜNG CỦA NHỮNG NGƯỜI LÍNH CHƯA BAO GIỜ LÙI BƯỚC 'BÀI THƠ VỀ TIỂU ĐỘI XE KHÔNG KÍNH 'CỦA PHẠM TIẾN DUẬT , LÀ BÀI CA , MÃI NGÂN VANG TRONG LÒNG BẠN ĐỌC VỚI NHỮNG HÌNH ẢNH THƠ ĐẸP. KHỔ THƠ CUỐI NHƯ MỘT CÁI KẾT ĐẸP , TẠO NÊN CẤU TRÚC TƯƠNG ỨNG VÀ SỰ THÚ VỊ , HẤP DÃN CỦA BÀI THƠ