Trong nền văn học Việt Nam, có những cây bút văn xuôi chỉ chuyên viết về truyện ngắn và kí – Nguyễn Thành Long là một trong số những nhà văn đó. “Lặng lẽ Sa Pa” là kết quả của chuyến “thâm nhập thực tế” ở Lào Cai của tác giả trong mùa hè năm 1970. Trong truyện ngắn “Lặng lẽ Sapa”, Nguyễn Thành Long đã gửi gắm chủ đề của câu chuyện: “Trong cái lặng im của Sapa,… đất nước”. Ngoài nhân vật chính là anh thanh niên, các nhân vật phụ, bác lái xe, cô kĩ sư, bác lái xe và các nhân vật gián tiếp, đã góp một phần không nhỏ đến sự thành công của truyện.
Ông họa sĩ là nhân vật phụ, nhưng có vai trò quan trọng trong tác phẩm, góp phần vào sự thành công của truyện. Đây là nhân vật gần với quan điểm trần thuật của tác giả. Đặc biệt, dưới cái nhìn của họa sĩ, nhân vật anh thanh niên hiện ra rõ nét và đẹp hơn, có thêm chiều sâu tư tưởng, đồng thời khơi gợi nhiều khía cạnh, ý nghĩa về cuộc sống, về nghệ thuật: “ Vì họa sĩ đã bắt gặp 1 điều thật ra ông vẫn ao ước được biết, ôi, 1 nét thân ái như khẳng định 1 tâm hồn, khơi gợi cảm hứng sáng tác. Một nét mới đủ là giá trị 1 chuyến đi dài” Họa sĩ muốn ghi lại hình ảnh anh thanh niên bằng nét bút kí họa và : “ Người con trai ấy đáng yêu thật nhưng làm ông nhọc quá. Với những điều làm cho người ta nghĩ về anh và những điều anh suy nghĩ…” Ông họa sĩ là hình ảnh đẹp về 1 người lao động nghệ thuật, đồng thời, sự xuất hiện của nhân vật này đem lại chất thơ đậm đà cho truyện
Cô kĩ sư là 1 hình ảnh cao đẹp của tuổi trẻ. Cô vừa mới tốt nghiệp ra trường, đã tình nguyện lên miền núi Lai Châu công tác. Cuộc gặp gỡ bất ngờ với anh thanh niên đã khiến cô bàng hoàng. Cô hiểu thêm cuộc sống 1 mình dũng cảm tuyệt đẹp của người thanh niên, về thế giới của những con người ngư anh. Cuộc gặp gỡ còn giúp cô đáng giá đúng hơn mối tình nhạt nhẽo mà cô chối từ nó và yên tâm hơn về quyết định đó của mình. Cùng với sự bàng hoàng ấy là một tình cảm hàm ơn với người thanh niên. Không phải vì bó hoa to mà anh tặng cô 1 cách hết sức vô tư mà còn vì “ 1 bó hoa nào khác nữa, bó hoa của những người háo hức và mơ mộng ngẫu nhiên anh cho cô” Cô gái cũng như các nhân vật khác trong truyện góp phần làm hoàn chỉnh góc nhìn về anh thanh niên
Bác lái xe là nhân vật xuất từ đầu truyện, nhưng cũng kịp thể hiện những nét đẹp trong tính cách. Là người rất yêu công việc, suốt 30 năm trong nghề lái xe mà vẫn luôn giữ được tính cởi mở, niềm nở có trách nhiệm với công việc, nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên và con người. Bác lái xe là cầu nối giữa anh thanh niên và cuộc đời ( mua sách cho anh, dừng xe dưới chân đồi để anh trò chuyện, giới thiệu những người bạn mới cho anh). Bác lái xe cũng là người dẫn dắt truyện, kích thích sự tò mò của ông họa sĩ và cô kĩ sư về anh thanh niên – người cô độc nhất thế gian, người rất “thèm người”
Trong tác phẩm, còn có những nhân vật không xuất hiện trực tiếp mà chỉ xuất hiện gián tiếp qua câu kể của anh thanh niên cũng góp phần thể hiện chủ đề của tác phẩm. Đó là ông kĩ sư vườn rau, ngày ngày ngồi quan sát ong thụ phấn, rồi tự tay thụ phấn cho su hào, để củ su hào to hơn, ngọt hơn. Hay anh cán bộ nghiên cứu sét: suốt 11 năm không xa cơ quan, lúc nào cũng túc trực chờ sét, quên cả hạnh phúc riêng để hoàn thành bản đồ sét giúp tăng tài nguyên cho đất nước. Dù không xuất hiện trực tiếp trong truyện mà chỉ gián tiếp qua lời kể của anh thanh niên, song họ hiện lên với những nét tuyệt đẹp trong tâm hồn và cách sống. Họ là những người say mê công việc. Vì công việc làm giàu cho đất nước, họ sẵn sàng hi sinh tuổi thanh xuân, hạnh phúc và tình cảm gia đình. Cuộc sống của họ lặng lẽ và nhân ái biết bao.
Các nhân vật được nhà văn đặt trong tư thế hướng đến cái đẹp: “ Bác lái xe vui tính, ông họa sĩ già, cô kĩ sư trẻ hướng tới anh thanh niên với tất cả niềm khâm phục, cảm mến. Còn anh thanh niên lại hướng về anh cán bộ bản đò sét, anh thanh niên trên đỉnh Phan – xi – păng, ông kĩ sư vườn rau với ý nghĩ sự cống hiến của họ mới lớn lao và đáng ngợi ca. Các nhân vật phụ trong truyện đều góp phần khắc họa nhân vật chính và làm nổi bật chủ đề của tác phẩm. Các nhân vật ở đây kể cả chính cả phụ đều không có tên riêng. Họ là lái xe, họa sĩ, kĩ sư,… phải chăng đây là dụng ý của ý tác giả muốn nói về những con người vô danh lặng lẽ, dâng cho đời tình yêu và sức vóc của mình. Cuộc sống của họ thầm lặng mà cao đẹp. Hình ảnh họ mang vẻ đẹp đẹp trong sáng, lý tưởng. Đó cũng là vẻ đẹp của con người Việt Nam trong những năm tháng gian lao và hào hùng, chống giặc ngoại xâm và xây dựng đất nước.