• Khẳng định chủ quyền của đất nước.
• Ý chí kiên quyết bảo vệ nền độc lập, chủ quyền của dân tộc.

• Thể thơ ngắn gọn, xúc tích.
• cảm xúc dồn nén trong hình thức nghị luận trình bày ý kiến.
• Lựa chọn ngôn ngữ, giọng thơ hùng hồn, đanh thép, dõng dạc.

• Bài thơ thể hiện niềm tin vào sức mạnh chính nghĩa của dân tộc ta.
• Bài thơ có thể xem như là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta.

Câu 1: Căn cứ vào lời giới thiệu sơ lược về thể thất ngôn tứ tuyệt ở chú thích để nhận dạng thể thơ của bài Sông núi nước Nam về số câu, số chữ trong câu, cách hiệp vần.

• Về số câu: có 4 câu thơ.
• Về số chữ: mỗi câu có 7 chữ.
• Cách hiệp vần: những chữ cuối câu 1. 2. 4 hiệp vần với nhau (cư, thư, hư).

Câu 2: Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ. Vậy thế nào là một tuyên ngôn độc lập? Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ này là gì?

• Tuyên ngôn độc lập là lời tuyên bố về chủ quyền đất nước, khẳng định chủ quyền quốc gia.
• Nội dung Tuyên ngôn độc lập trong bài thơ này:
  • Nước Nam có chủ quyền là của người Nam.
  • Khi giặc ngoại bang xâm chiến nhất định sẽ gánh lấy thất bại.

Câu 3: Sông núi nước Nam là một bài thơ thiên về sự biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy nội dung biểu ý đó được thể hiện theo một bố cục như thế nào? Hãy nhận xét về bố cục và cách biểu ý đó?

• Bố cục:
  • Chia làm 2 phần
    • Phần 1: (Hai câu đầu): Khẳng định tuyệt đối chủ quyền lãnh thổ
    • Phần 2: (Hai câu cuối): Quyết tâm chống lại những điều phi nghĩa của kẻ thù.
• Bài thơ được biểu ý dựa theo cách lập luận của bài văn nghị luận, các ý được sắp xếp một cách logic và chặt chẽ.

Câu 4: Ngoài biểu ý, Sông núi nước non có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không? Nếu có thì thuộc trạng thái nào? (lộ rõ, ẩn kín). Hãy giải thích tại sao em chọn trạng thái đó?

• Ngoài biểu ý, bài Sông núi nước Nam còn biểu cảm. Điều đó không được bộc lộ trực tiếp mà kín đáo qua lời khẳng định, ngôn từ đanh thép, mãnh liệt, quyết tâm.

Câu 5: Qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư”, hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.

• Giọng điệu hùng hồn, đanh thép, thể hiện quyết tâm chiến thắng kẻ thù và niềm tự hào kiêu hãnh của dân tộc Việt Nam.

Câu 1. Căn cứ vào lời giới thiệu sơ lược về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ở chú thích để nhận dạng thể thơ của bài Sông núi nước Nam về số câu, số chữ trong câu, cách hiệp vần. 

• Căn cứ vào lời giới thiệu sơ lược về thể thơ thất ngôn tứ tuyệt ở chú thích và quan sát bài thơ, ta nhận dạng đây là một bài thơ thất ngôn bát cú Đường luật vì
  • Về số câu: Bài "Sông núi nước Nam" có 4 câu thơ.
  • Về số chữ: Mỗi câu có 7 chữ.
  • Cách hiệp vần: Tiếng "cư", "thư", "hư" hợp cuối câu thơ 1, 2, 4 hiệp vần với nhau.

Câu 2. Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ. Vậy thế nào là một tuyên ngôn độc lập? Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ này là gì?

• Sông núi nước Nam được coi là bản tuyên ngôn độc lập đầu tiên của nước ta viết bằng thơ, bởi vì đây là lời tuyện bố về chủ quyền của một dân tộc. Chủ quyền của dân tộc Việt Nam là một chân lí không một thế lực nào được xâm phạm.
• Nội dung tuyên ngôn ở bài "Sông núi nước Nam" gồm 2 ý
  • Hai câu đầu khẳng định một điều hiểu nhiên, rõ ràng đã được sách trời định sẵn đó là: Nước Nam là của người Nam.
  • Hai câu cuối nêu lên một điều tất yếu: Nếu quân giặc hung bạo kia đến xâm lược thì bản thân chúng phải chuốc lấy that bại đau đớn và thảm hại.

Câu 3. Sông núi nước Nam là một bài thơ thiên về sự biểu ý (bày tỏ ý kiến). Vậy nội dung biểu ý đó được thể hiện theo một bố cục như thế nào? Hãy nhận xét về bô cục và cách biểu ý đó?

• "Sông núi nước Nam" đã trực tiếp thể hiện rõ tư tưởng về độc lập, thái độ kiên quyết và dứt khoát trước sự xâm lược của kẻ thù bạo ngược, bởi vậy đây là một bài thơ thiên về biểu ý. Nội dung biểu ý đó thể hiện theo một bố cục như sau:
  • Hai câu đầu: Khẳng định chủ quyền
  • Hai câu sau: Kiên quyết bảo vệ chủ quyền.

⇒ Như vậy, bài thơ được biểu ý theo cách lập luận của bài văn nghị luận, các ý được sắp xếp một cách lôgic, chặt chẽ.

Câu 4. Ngoài biểu ý, Sông núi nước Nam có biểu cảm (bày tỏ cảm xúc) không? Nếu có thì thuộc trạng thái nào? (lộ rõ, ẩn kín). Hãy giải thích tại sao em chọn trạng thái đó?

• Bài "Sông núi nước Nam" ra đời cách đây khá lâu song có sức sống lâu bền trong lòng người đọc, bởi ngoài nội dung biểu ý bài thơ còn có nội dung biểu cảm.
  • Tình cảm, cảm xúc trong bài thơ không lộ rõ bên ngoài con chữ mà ẩn sâu bên trong tư tướng của bài thơ.
  • Thông qua ngôn từ, thể thơ, giọng điệu, người đọc có thế nhận thấy đó là niềm tự hào, là thái độ quyết tâm chiến đấu và niềm tin sắt đá vào thất bại không tráng khỏi của kẻ thù 

Câu 5. Qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư", hãy nhận xét về giọng điệu của bài thơ.

• Bài thơ "Nam quốc sơn hà" ngoài nội dung biểu ý còn có nội dung biếu cảm.
• Đế xác định được điều đó chúng ta cần căn cứ vào giọng điệu của bài thơ, mà giọng điệu của bài thơ lại được biểu hiện rất rõ qua các cụm từ “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư". Đó là một giọng điệu hùng hồn đanh thép, thể hiện quyết tâm chiến thắng kẻ thù và niềm tự hào kiêu hãnh của dân tộc Việt Nam.

Trên đây là những gợi ý trả lời chi tiết và đầy đủ nhất hệ thống câu hỏi thuộc phần hướng dẫn đọc - hiểu văn bản mà các em phải hoàn thành trong quá trình soạn bài Sông núi nước Nam. Ngoài ra, để củng cố và nâng cao kiến thức bài học được tốt hơn mời các em xem thêm bài giảng Sông núi nước Nam.

Câu 1. Nếu có bạn thắc mắc sao không nói là ”Nam nhân cư” (người Nam ở) mà lại nói “Nam đế cư’ (vua Nam ở) thì em sẽ giải thích thế nào?

• Muốn cho bạn hiểu, trước hết em phải giải thích cho bạn “đế” là một đấng chí tôn đại diện cho dân, cho đất nước. Các triều đại phong kiến phương Bắc luôn xưng mình là “đê””. Bởi vậy ở bài thơ này tác giả đặt vua của nước ta ngang hàng với vua của nước Trung Hoa - “Nam đế cư’. Chữ “đế” còn thế hiện niềm tự hào và ý thức tự tồn của dân tộc

→ Do vậy không thể dùng cách nói “Nam nhân cư’ thay cho “Nam đế cư”.

SORRY RAT NHIU

Câu 1 (trang 64 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

Bài thơ Sông núi nước Nam được viết theo thể thất ngôn tứ tuyệt:

- Bài thơ gồm 4 câu, mỗi câu bảy chữ.

- Các câu 1, 2, 4 hoặc chỉ câu 2 và 4 hiệp vần với nhau ở chữ cuối

Câu 2 (trang 64 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

- Tuyên ngôn Độc lập là lời tuyên bố về chủ quyền của đất nước và khẳng định không một thế lực nào được phép xâm phạm vào quyền độc lập ấy.

- Nội dung tuyên ngôn Độc lập được thể hiện trong bài thơ Sông núi nước Nam:

   + Khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước là do trời định

   + Cảnh tỉnh kẻ thù xậm lược không được phép xâm phạm lãnh thổ đất nước

   + Nêu lên ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó.

Câu 3 (trang 64 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

Nội dung biểu ý được biểu hiện qua bố cục:

   + Hai câu đầu: Khẳng định chủ quyền về lãnh thổ của đất nước là do trời định

   + Hai câu sau: Nêu lên ý chí quyết tâm bảo vệ chủ quyền đó trước mọi kẻ thù xâm lược.

Nhận xét: Bố cục rất chặt chẽ giống như một bài nghị luận. Hai câu đầu nêu lên chân lí khách quan, hai câu sau nêu vấn đề có tính chất hệ quả của chân lí đó.

Câu 4 (trang 64 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

- Ngoài biểu ý, “Sông núi nước Nam” còn có cả biểu cảm, đó là:

   + Niềm tự hào về chủ quyền của dân tộc

   + Tinh thần sắt đá, ý chí quyết tâm giữ gìn và bảo vệ chủ quyền đó.

- Cảm xúc và ý chí ấy không được bộc lộ trực tiếp mà thể hiện một cách kín đáo

Câu 5 (trang 64 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

Qua các cụm từ: “tiệt nhiên”, “định phận tại thiên thư”, “hành khan thủ bại hư”, ta thấy giọng điệu bài thơ thể hiện khí phách anh hùng, tinh thần bất khuất của dân tộc.

Câu 1 (trang 65 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

Không nói “Nam nhân cư (người Nam ở) mà nói “Nam đế cư” tại vì:

- Nói Nam đế cư để khẳng định sự ngang hàng giữa Việt Nam với Trung Quốc. Thể hiện niềm tự hào, tự tôn dân tộc.

- Khi tuyên bố nước Nam do vua Nam đứng đầu để khẳng định đất nước có chủ quyền, có lãnh thổ, có bờ cõi riêng

Câu 2 (trang 65 sgk Ngữ văn 7 Tập 1):

Học thuộc lòng bài thơ

Bài giảng: Sông núi nước Nam - Cô Trương San (Giáo viên VietJack)

- Phần 1(Hai câu đầu): khẳng định chủ quyền lãnh thổ với thái độ của một dân tộc luôn trân trọng chính nghĩa

- Phần 2(Hai câu cuối): lời tuyên bố chắc chắn về quyết tâm chống lại những kẻ xâm lược làm trái chính nghĩa

Câu 1 (trang 64 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Nguyên văn bài thơ được viết bằng chữ Hán theo thể thất ngôn tứ tuyệt

- Đường luật (bốn câu, mỗi câu bảy chữ vần chữ cuối câu 1, 2, 3)

Câu 2 (trang 64 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Bản Tuyên ngôn Độc lập là lời tuyên bố về chủ quyền của một đất nước khẳng định không một thế lực nào được xâm phạm

- Nội dung tuyên ngôn độc lập trong bài thơ gồm hai ý

    + khẳng định chủ quyền nước Nam là của người Nam( 2 câu đầu)

    + kẻ thù không được xâm phạm( hai câu sau)

Câu 3 (trang 64 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Nội dung biểu ý được thể hiện theo bố cục

    + hai cầu đầu khẳng định chủ quyền

    + hai câu sau kiên quyết bảo vệ chủ quyền

- Nhận xét : bố cục như thế rất rõ ràng và chặt chẽ, mạch ý tự nhiên

Câu 4 (trang 64 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Ở bài thơ dù thiên về biểu ý nhưng vẫn có sự bày tỏ cảm xúc ẩn kín bên trong

- Vì tác giả không bộc lộ cảm xúc một cách trực tiếp người đọc phải ngẫm nghĩ mới thấy cảm xúc yêu ước mãnh liệt trong đó

Câu 5 (trang 64 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Qua các cụm từ tiệt nhiên, định phận tại thiên thư, hành khan thủ bại hư, ta thấy giọng điệu bài thơ thể hiện khí phách anh hùng tinh thần bất khuất của dân tộc

Bài 1 (trang 65 Ngữ Văn 7 Tập 1):

- Sở dĩ không nói nam nhân cư, mà nói nam đế cư, vì

    + Nói nam đế là một cách khẳng định đất nước có sông núi bờ cõi riêng, đất nước có chủ quyền. Không có chủ quyền thì không thể có đế được.

    + Hơn nữa, xưa kia các vui Tàu chỉ xem nước họ là nước lớn và tự xưng là đế, còn nước Nam ta cũng như các nước chư hầu vua chỉ được gọi là vương, vì thế nói Nam đế là một cách xem nước ta ngang hàng , có chủ quyền như nước Tàu vậy