Nữ sĩ Hồ Xuân Hương sinh vào khoảng cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19, ở làng Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, nhưng sinh trưởng ở đất Bắc. Năm sinh và năm mất cũng như tiểu sử về bà không được các tài liệu ghi chép rõ ràng. Bà chỉ thực sự được hậu thế biết đến qua sách Giai nhân dị mặc của học giả Nguyễn Hữu Tiến, xuất bản năm 1916.

Theo sách này, bà Hồ Xuân Hương là con của ông Hồ Phi Diễn và vợ lẽ họ Hà. Nhà bà “trông xuống hồ Tây”, sau lại ra ở “thôn Tiên Thị, tổng Tiên Túc, huyện Thọ Xương (bây giờ là phố Nhà Thờ). Khi trưởng thành, bà làm một ngôi nhà nhỏ ở hồ Tây, lấy tên Cổ Nguyệt Đường, là nơi tiếp các bậc tao nhân mặc khách, cùng họ xướng họa, bình thơ.

Hồ Xuân Hương vốn thông minh, sắc sảo, ứng biến nhanh lại rất mực tài hoa, song cuộc đời gặp nhiều éo le. Bao nhiêu nỗi niềm bà gửi hết vào thơ. Nói như Xuân Diệu thì “thơ Hồ Xuân Hương là đời của Xuân Hương, là người của Xuân Hương trong đó. Thơ Xuân Hương là hồn, là xác, là mắt nhìn, tay sờ, chân đi, là nụ cười, nước mắt của Xuân Hương, là cá tính số phận của Xuân Hương”.

Hồ Xuân Hương được nhiều người mệnh danh là bà chúa thơ Nôm không chỉ bởi số lượng tác phẩm mà còn vì nghệ thuật điêu luyện với ý tưởng sâu sắc. Các tác phẩm thơ Nôm của bà hiện còn nhiều bài ở mảng thơ Nôm truyền tụng.

Xuân Hương là một nghê sĩ thực thụ

Thơ đa số là thơ thất ngôn bát cú nhưng hơn hẳn thơ đường ở khả năng thể hiện tính đa nghĩa trong thơ bà luôn tồn tại hiện tượng đa nghĩa, 1 hình ảnh kép, 1 biểu tượng sóng đôi, chẳng hạn bài bánh trôi nước:

“Thân em vừa trắng lại vừa tròn,

Bảy nổi ba chìm với nước non.

Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn

Mà em vẫn giữ tấm lòng son”.

Vừa miêu tả quá trình nặn, nấu bánh trôi, vừa cất lên tiếng nói thân phận

2. Xuân Hương đã làm "1 cuộc cách mạng thực sự cho thể thơ thát ngôn bát cú"

Đây là 1 thể thơ luôn mang tư chất "khuôn vàng thước ngọc" của các đẳng bậc về lời răn dạy để nói chí, đạo lẽ...nhưng với Xuaam hương, bà dùng những từ ngữ tưởng chừng như thấp hèn, thô tục để "đo đạc những thứ mà tư duy nho giáo không thể đi đạc được"