Để hiện tượng nhật thực cũng như nguyệt thực xảy ra, Mặt Trăng phải đi qua mặt phẳng quỹ đạo của Trái Đất.

 Điều kiện xảy ra hiện tượng nguyệt thực: Mặt Trăng nằm trong vùng bóng đen của Trái Đất (hoặc Mặt Trời, Trái Đất, Mặt Trăng cùng nằm trên một đường thẳng, Trái Đất nằm giữa).

Khi Mặt Trăng nằm trong khoảng từ Mặt Trời đến Trái Đất thì trên Trái Đất xuất hiện bóng tối và bóng nửa tối, đó là hiện tượng nhật thực toàn phần và nhật thực một phần xảy ra. Đứng ở chỗ nhật thực toàn phần, ta không thấy Mặt Trời; còn đứng ở chỗ nhật thực một phần, ta chỉ nhìn thấy một phần Mặt Trời.