- Giới thiệu tác phẩm.

a. Tác giả:
- Nguyễn Thành Long (1925-1991) quê ở huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam.
- Bút danh khác là Lưu Quỳnh, Phan Minh Thảo.
- Chuyên về truyện ngắn và bút ký, trong đó ông được đánh giá là cây bút truyện ngắn nổi bật giai đoạn 1960-1970.
- Đề tài chính trong sáng tác của ông là cuộc sống sinh hoạt đời thường. Các tác phẩm tiêu biểu bao gồm Bát cơm cụ Hồ, Gió bấc gió nồm, Chuyện nhà chuyện xưởng, Những tiếng vỗ cánh, Giữa trong xanh,...

b. Tác phẩm:
- Hoàn cảnh sáng tác: Là kết quả của chuyến đi thực tế mùa hè năm 1970 của tác giả tại Lào Cai.
- Xuất xứ: Rút từ tập Giữa trong xanh xuất bản năm 1972.
- Ý nghĩa nhan đề: Nhấn mạnh, làm nổi bật chủ đề của tác phẩm ấy là khác với cái dáng vẻ yên tĩnh, vắng lặng của Sa Pa, thì thực tế cuộc sống ở nơi đây lại trở nên sôi động với những con người say mê lao động, cống hiến lặng thầm cho đất nước, cho xã hội để thực hiện lý tưởng sống cao đẹp.

c. Tình huống truyện:
- Cuộc gặp gỡ tình cờ của những người khách trên một chuyến xe lên Sa Pa với anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng thủy văn trên đỉnh Yên Sơn.

d. Nội dung tác phẩm:

* Vẻ đẹp của thiên nhiên Sa Pa trong trẻo, tự nhiên và vô cùng nên thơ hấp dẫn người đọc.
* Vẻ đẹp của con người:
- Anh thanh niên:
- Hoàn cảnh sống và làm việc khắc nghiệt.
- Vẻ đẹp tâm hồn rất đáng quý, có những suy nghĩ đẹp về công việc, gắn bó với công việc, yêu công việc, coi lao động, coi nghề nghiệp của mình là niềm vui trong cuộc sống, ý thức rất rõ về giá trị của công việc, cũng như nhiệm vụ của mình với công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
+ Có những suy nghĩ đẹp về cuộc sống, khi biết tự tìm câu trả lời cho giá trị của bản thân, về ý nghĩa của cuộc sống, cảm thấy hạnh phúc khi làm được những điều có ích cho xã hội, đóng góp công sức vào việc kiến thiết đất nước.
+ Nét đẹp về tính cách như sự cởi mở, chu đáo với mọi người (tặng hoa cho cô kỹ sư, tặng trứng cho ông họa sĩ, cho bác lái xe tam thất,...), đức tính khiêm tốn giản dị (từ chối được ông họa sĩ vẽ), lối sống ngăn nắp, tỉ mỉ,...
- Nhân vật cô kỹ sư, là một kỹ sư mới ra trường, hăng hái xung phong lên Lào Cai nhận công tác, dám từ bỏ chốn phồn hoa đô hội và mối tình nhạt nhẽo vô vị. Cuộc gặp gỡ vô tình với anh thanh niên đã truyền cho cô sức mạnh và thắp lên cho cô niềm tin, tình cảm lớn lao với lý tưởng cao đẹp về cuộc sống.
- Nhân vật bác lái xe, ông kỹ sư vườn rau, anh kỹ sư nghiên cứu bản đồ rét,...Tất cả những nhân vật này đều cho thấy sự tận tụy, hi sinh hết mình vì công việc, họ yêu công việc, coi lao động là vinh quang, là lý tưởng sống cao đẹp, đáng quý vô cùng.

e. Nghệ thuật:
- Sự kết hợp tuyệt vời giữa các yếu tố trữ tình, tự sự và bình luận.
- Hình ảnh truyện nhẹ nhàng, trong sáng, giản dị, lãng mạn.
- Tình huống truyện đơn giản, các nhân vật được khắc họa tỉ mỉ với những nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống.

Nêu cảm nhận.
 

Trong sáng tác văn chương, đặc biệt là thể loại văn học hiện đại hơi hướng phương Tây chỉ mới du nhập vào nước ta trong thế kỷ trước, thì đề tài viết về con người với những vẻ đẹp trong cuộc sống đời thường đã trở thành một đề tài quen thuộc, yêu thích của nhiều tác giả và được khai thác ở nhiều khía cạnh khác nhau. Mà như Thạch Lam đã viết: "Cái đẹp man mác khắp vũ trụ, len lỏi khắp hang cùng ngõ hẻm, tiềm tàng ở mọi vật tầm thường. Công việc của nhà văn là phát hiện cái đẹp chỉnh ở chẽ mà không ai ngờ tới, tìm cái đẹp kín đáo và che lấp của sự vật, cho người khác một bài học trông nhìn và thưởng thức". Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa của Nguyễn Thành Long chính là một trong số những tác phẩm như vậy, đây là một truyện ngắn hay, sâu sắc khai thác về cuộc sống lao động bình thường của những con người không rõ tên, không rõ tuổi, âm thầm hy sinh cống hiến cho Tổ quốc một cách thầm lặng.

Tác giả Nguyễn Thành Long sinh năm 1925, mất năm 1991, quê ở huyện Duy Xuyên, tỉnh Quảng Nam, con một gia đình viên chức nhỏ. Ngoài việc sử dụng tên thật trong các sáng tác của mình, ông còn những bút danh khác là Lưu Quỳnh, Phan Minh Thảo. Nguyễn Thành Long là một trong những nhà văn trẻ trưởng thành từ cuộc kháng chiến chống Pháp chuyên về truyện ngắn và bút ký, trong đó ông được đánh giá là cây bút truyện ngắn nổi bật giai đoạn 1960-1970. Đề tài chính trong sáng tác của ông là cuộc sống sinh hoạt đời thường, đặc biệt các sáng tác truyện của ông thường mang khuynh hướng ký, và luôn toát lên những vẻ đẹp trong trẻo, thơ mộng đến từ thiên nhiên, tâm hồn của con người. Các tác phẩm tiêu biểu bao gồm Bát cơm cụ Hồ, Gió bấc gió nồm, Chuyện nhà chuyện xưởng, Những tiếng vỗ cánh, Giữa trong xanh,...

Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa là kết quả của chuyến đi thực tế mùa hè năm 1970 của tác giả tại Lào Cai. Tác phẩm được rút từ tập Giữa trong xanh xuất bản năm 1972. Nhan đề "Lặng lẽ Sa Pa", có sự đảo tính từ "lặng lẽ" lên trước, từ đó nhấn mạnh, làm nổi bật chủ đề của tác phẩm ấy là khác với cái dáng vẻ yên tĩnh, vắng lặng của Sa Pa, thì thực tế cuộc sống ở nơi đây lại trở nên sôi động với những con người say mê lao động, cống hiến lặng thầm cho đất nước, cho xã hội để thực hiện lý tưởng sống cao đẹp trên đỉnh cao của Tổ quốc thân yêu trong thời kỳ đổi mới đất nước.

Tình huống truyện trong tác phẩm đơn giản xoay quanh cuộc gặp gỡ tình cờ của những người khách trên một chuyến xe lên Sa Pa với anh thanh niên trẻ tuổi làm công tác khí tượng thủy văn trên đỉnh Yên Sơn. Từ đó thuận tiện khắc họa bức chân dung nhân vật chính một cách tự nhiên, và thể hiện chủ đề của tác phẩm về cuộc sống lao động, sự hy sinh thầm lặng của những con người nơi đây.

Nội dung đầu tiên mà tác giả Nguyễn Thành Long tập trung khai thác trong truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa là vẻ đẹp thiên nhiên thơ mộng, trữ tình của nơi đây. Điều đó được thể hiện trong một đoạn văn miêu tả khá dài phần đầu truyện "Nắng bây giờ...luồn cả vào gầm xe". Tác giả tập trung nói về những điểm đặc sắc của nơi đây với vẻ uốn lượn của các chặng đèo, sự xuất hiện tự nhiên của các đàn bò lang, cổ đeo chuông, ánh nắng, cây thông, hoa tử kinh,... Đặc biệt là vẻ đẹp đặc sắc của mây thông các phép nhân hóa, so sánh độc đáo. Từ đó thiên nhiên Sa Pa dã hiện lên với dáng vẻ trong trẻo, tự nhiên và vô cùng nên thơ hấp dẫn người đọc.

Nội dung thứ hai mà tác phẩm chú trọng đó chính là vẻ đẹp của con người được tác giả lần lượt khắc họa trong truyện thông qua nhân vật anh thanh niên, bác họa sĩ, cô kỹ sư, bác lái xe, ông kỹ sư vườn rau, anh kỹ sư nghiên cứu bản đồ rét,... Đầu tiên nhân vật anh thanh niên hiện lên với hoàn cảnh sống và làm việc khá đặc biệt: Là chàng trai 27 tuổi, làm công tác khí tượng kiêm vật lý địa cầu, tại đỉnh Yên Sơn cao 2600m so với mực nước biển, nhiệm vụ chính là đo gió, đo mưa,... để dự báo thời tiết. Có thể nói rằng đây là một hoàn cảnh sống và làm việc vừa cô đơn, vừa khắc nghiệt đặc biệt là đối với con người trẻ tuổi, tràn đầy sức sống như anh thanh trong truyện. Ở nhân vật này hiện lên những vẻ đẹp tâm hồn rất đáng quý, có những suy nghĩ đẹp về công việc, gắn bó với công việc, yêu công việc, coi lao động, coi nghề nghiệp của mình là niềm vui trong cuộc sống. Đồng thời nhân vật này cũng ý thức rất rõ về giá trị của công việc, cũng như nhiệm vụ của mình với công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước. Bên cạnh đó ở nhân vật anh thanh niên còn có những suy nghĩ đẹp về cuộc sống, khi biết tự tìm câu trả lời cho giá trị của bản thân, về ý nghĩa của cuộc sống. Đồng thời bản thân anh cũng cảm thấy hạnh phúc khi làm được những điều có ích cho xã hội, đóng góp công sức vào việc kiến thiết đất nước. Không chỉ vậy hình tượng anh thanh niên còn được thể hiện thông qua những nét đẹp về tính cách như sự cởi mở, chu đáo với mọi người (tặng hoa cho cô kỹ sư, tặng trứng cho ông họa sĩ, cho bác lái xe tam thất,...), đức tính khiêm tốn giản dị (từ chối được ông họa sĩ vẽ), lối sống ngăn nắp, tỉ mỉ,...

Nhân vật cô kĩ sư, cũng là một nhân vật đáng chú ý trong tác phẩm, là một kỹ sư mới ra trường, hăng hái xung phong lên Lào Cai nhận công tác, vừa bước qua cuộc đời sinh viên tươi đẹp, dám từ bỏ chốn phồn hoa đô hội và mối tình nhạt nhẽo vô vị. Cuộc gặp gỡ vô tình với anh thanh niên đã truyền cho cô sức mạnh và thắp lên cho cô niềm tin, tình cảm lớn lao với lý tưởng cao đẹp về cuộc sống lao động phục vụ Tổ quốc, xã hội.

Nhân vật bác lái xe là nhân vật dẫn truyện, đóng vai trò giúp anh thanh niên xuất hiện, với tính cách vui tính cởi mở, khiến cho câu chuyện trở nên sống động và vui vẻ hơn. Ông kỹ sư vườn rau, gây ấn tượng với những hành động thú vị như rình xem ong thụ phấn cho hoa, tự thụ phấn cho su hào,... khiến anh thanh niên cảm thấy cuộc sống thật thú vị, tươi đẹp và trở nên yêu đời hơn. Anh kỹ sư nghiên cứu bản đồ rét luôn trong tư thế sẵn sàng chờ rét, thấy sấm thấy sét vội vàng chạy ra chuẩn bị làm nhiệm vụ, sống cô đơn 11 năm không lấy vợ, trán hói dần đi theo số tuổi, một lòng nghiên cứu bản đồ rét. Tất cả những nhân vật này đều cho thấy sự tận tụy, hi sinh hết mình vì công việc, họ yêu công việc, coi lao động là vinh quang, là lý tưởng sống cao đẹp, đáng quý vô cùng.

Nghệ thuật chính trong Lặng lẽ Sa Pa ấy là sự kết hợp tuyệt vời giữa các yếu tố trữ tình, tự sự và bình luận. Hình ảnh truyện nhẹ nhàng, trong sáng, giản dị, lãng mạn. Tình huống truyện đơn giản, các nhân vật được khắc họa tỉ mỉ với những nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống.

Truyện ngắn Lặng lẽ Sa Pa là một truyện ngắn hay và tiêu biểu nhất trong sự nghiệp sáng tác của tác giả Nguyễn Thành Long. Tác phẩm đã khai thác và khắc họa thành công những hình ảnh những người lao động bình thường, mà tiêu biểu nhất là hình tượng anh thanh niên làm khí tượng trên đỉnh Yên Sơn. Qua đó khẳng định vẻ đẹp của những con người lao động không ai nhớ mặt đặt tên, đồng thời ca ngợi sự hy sinh thầm lặng, ngày ngày đóng góp cho Tổ quốc của họ.

Mỗi lĩnh vực trong đời sống đều mang đến cho con người nguồn cảm hứng và những cảm xúc khác nhau. Văn học cũng vậy, nó là lĩnh vực mà khi tiếp cận, con người có thể sống cùng, vui cùng, khóc cùng nhân vật, cảm thụ được những tư tưởng đạo lý mà người nghệ sĩ gửi gắm. Và tác phẩm “Lặng lẽ Sa Pa” của Nguyễn Thành Long đã khiến cho người đọc cảm nhận rõ điều đó.

Nhắc đến nhà văn Nguyễn Thành Long, ông là một cây bút chuyên viết về tiểu thuyết và truyện ngắn từ thời kháng chiến chống Pháp. Từng trang văn của Nguyễn Thành Long đều đậm đà chất thơ, giàu ý vị nhẹ nhàng, tình cảm, khiến người đọc như bước vào một thế giới tinh mơ, thanh thảo, bên cạnh đó cũng giàu chất triết lý sâu xa trong từng câu từ. Truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa” cũng là một trong số đó.

Tác phẩm là kết quả của chuyến đi Lào Cai thực tế của tác giả vào năm 1970, được in trong tập “Giữa trong xanh” (1972). Với tác phẩm này, nhà văn đã làm nổi bật lên đề tài về cuộc sống mới hòa bình, xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. Từ đó, ca ngợi những con người sống và làm việc thầm lặng, cống hiến cho đất nước cho cuộc sống.

Truyện mở đầu bằng hoàn cảnh của chuyến xe khách từ Hà Nội lên Lào Cai với ông họa sĩ già, bác lái xe, cô kĩ sư trẻ. Ông họa sĩ và cô kĩ sư đã được bác lái xe đã giới thiệu về anh thanh niên làm công tác khí tượng trên đỉnh Yên Sơn. Cuộc gặp gỡ tuy chóng vánh, nhân vật anh thanh niên đã để lại biết bao ấn tượng cho mọi người. Anh tặng hoa cho cô kĩ sư, pha trà và trò chuyện với họ về cuộc sống và công việc của mình, như sở thích nuôi gà, trồng hoa, làm bạn với công việc. Đặc biệt, khi ông họa sĩ muốn vẽ chân dung anh thanh niên, anh đã từ chối và giới thiệu với ông những người khác mà anh cho là xứng đáng hơn. Khi chia tay, ông họa sĩ hứa sẽ quay trở lại còn cô kĩ sư thì thấy xúc động. Người thanh niên đã làm rung động trái tim của những vị khách mới quen.

Truyện được chia làm ba đoạn, với ba sự kiện: Đoạn một là việc bác lái xe giới thiệu về anh thanh niên qua lời kể của mình, đoạn một là cuộc gặp gỡ, trò chuyện giữa anh thanh niên với ông họa sĩ và cô kĩ sư và đoạn một là cuộc chia tay đầy ấn tượng. Song song với đó, người đọc có thể cảm nhận được nét vẽ chấm phá rõ nét về cảnh sắc thiên nhiên Sa Pa và vẻ đẹp con người Sa Pa.

Thiên nhiên Sa Pa đẹp dịu dàng, giàu chất thơ ấm áp với nắng, con đèo, cây hoa tử kinh, rừng, ấy bị nắng xua, các vòm lá ướt sương, “rơi xuống đường cái, luồn cả vào gầm xe”. Chỉ với một vài nét vẽ cơ bản, tác giả đã vẽ nên bức tranh thiên nhiên Sa Pa với vẻ đẹp thơ mộng, thanh thảo, bằng ngôn ngữ trong sáng, đường nét như “mạ bạc”, “nhô cái đầu màu hoa cà lên trên màu xanh của rừng”, “cuộn tròn lại từng cục, lăn trên các vòm lá ướt sương”. Bức tranh ấy như gợi mở phần nào về con người nơi đây.

Vẻ đẹp con người nơi núi rừng Sa Pa không phải là những vị thần trong truyền thuyết, cũng không phải những người anh hùng lẫy lừng vang danh sử sách muôn đời, họ là những con người âm thầm làm việc, ngày qua ngày. Đó là anh thanh niên mà qua lời kể của bác lái xe là người “cô độc nhất thế gian”, rất “thèm người”, làm việc trên đỉnh núi Yên Sơn cao 2600m, quanh năm làm bạn với mây mù và cây cỏ, trong hoàn cảnh sống khắc nghiệt. Trong ấn tượng của bác hoạ sĩ, đó là người mà “Trong cái im lặng của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước”. Người thanh niên ấy có lòng yêu nghề, tinh thần trách nhiệm với công việc cao, tự tìm thấy niềm vui trong công việc của mình; có sự chân thành, cởi mở và lòng hiếu khách đáng quý khi tặng củ tam thất cho vợ bác lái xe, vui sướng khi có khách đến chơi nhà. Và ở anh là sự khiêm tốn và một nếp sống ngăn nắp gọn gàng mà anh tự tạo ra với những thói quen đọc sách, trồng hoa, nuôi gà... Anh thanh niên là nhân vật trung tâm của truyện, và chỉ bằng những nét vẽ đơn giản, nhà văn đã khắc hoạ lên một con người giàu ý chí, tinh thần cống hiến, yêu đời, yêu cuộc sống. Ngoài ra còn có những nhân vật như ông hoạ sĩ, cô kỹ sư, bác lái xe, ông kĩ sư vườn rau, anh cán bộ nghiên cứu bản đồ sét. Họ là những nhân vật đã góp phần đem đến những gam màu sắc đa dạng cho câu chuyện.

Truyện đã khẳng định vẻ đẹp của con người lao động và ý nghĩa của những công việc thầm lặng trong cuộc sống. Cốt truyện đơn giản, nhân vật được xây dựng qua điểm nhìn của nhân vật khác là một yếu tố đặc sắc của tác phẩm. Qua truyện này, bài học về tinh thần hi sinh, cống hiến cho cuộc sống, cho cuộc đời đã được nhà văn gửi gắm đến người đọc.

“Lặng lẽ Sa Pa” là một truyện ngắn hay và giàu cảm xúc. Nó xứng đáng là một tác phẩm mà mỗi chúng ta nên đọc và cảm nhận một lần trong cuộc sống.