* Khái quát về cách gọi tên:

- Ngay từ nhan đề, tác giả đã nhìn sông Hương như một mối quan hệ với tên gọi. Vì vậy, chưa thỏa với một tên gọi – sông Hương, cái tên chung với tất cả mọi người, thì tác giả lại có cách gọi của tên mình. Mỗi cái tên đều gợi một vẻ đẹp khác nhau.

=> Qua các cách gọi tên ta thấy được tình yêu của tác giả đốivới dòng sông.

 

- “Cô gái Di-gan phóng khoáng và man dại”:

+ Cách gọi này khiến người đọc thấy bất ngờ.

+ Cách gọi này được thốt ra khi sông Hương chảy trong lòng Trường Sơn rừng già.

+ Cách gọi này hợp lí với dòng chảy của sông Hương với những vũ điệu bốc lửa, bí ẩn thường trực, cứng cỏi, cá tính…

• “Người mẹ phù sa của vùng văn hóa xứ sở”:

+ Sông Hương ra khỏi lòng trường Sơn mang vẻ đẹp mẫu tính, vẻ đẹp của sự chở che, cống hiến. Sông Hương đã hóa thân thành người mẹ bồi đắp phù sa văn hóa cho mọt vùng cố đô.

+ Cách gọi này cho thấy thái độ thiết tha, trân trọng của tác giả đối với dòng sông.

• “Người tài nữ đánh đàn lúc đêm khuya”:

+Tác giả nhìn sông Hương như một dòng sông nhạc. Cách gọi này hé lộ cho người đọc thấy đươc sự hài hòa, sâu sắc, lí âm của dòng sông.

+ Đây là cách gọi gợi cảm về cả hình tượng lẫn thời điểm đã được hình tượng hóa một cách khái quát – dòng sông nhạc đã được lắng sâu. Trữ tình của dòng chảy âm nhạc.

-“Nàng Kiều trong đêm tình tự”:

+ Đây là cách gọi cụ thể nhất nên tạo ra được ấn tượng riêng

+ Cách gọi định danh và được dùng khi dòng sông Hương ra khỏi thành phố, và dòng sông lưu luyến, vương vấn, không muốn chia xa để về với biển.

+ Cách gọi duyên dáng, sâu sắc, đầy chiều sâu tâm trạng.

• “Người gái đẹp nằm ngủ mơ màng giữa cánh đồng Châu Hóa đầy hoa dại”:

+ Cách gọi này bộ lọ trí tưởng tượng phong phú, sự uyên bác của tác giả, hé lộ vẻ đẹp trong quá khứ nguyên sơ của dòng sông.

*Đánh giá:

- Dù cách gọi khác nhau về hình ảnh, ngôn ngữ, trạng thái, nhưng đều nhận thấy sông Hương mang nhiều vẻ đẹp: đa sắc biến ảo, nữ tính, thơ mộng, trẻ trung. Thông qua cách gọi có thể thấy ngôn ngữ tài hoa được cá thể hóa cao độ của Hoàng Phủ Ngọc Tường. Chính ngôn ngữ đã làm đẹp cho dòng sông.

- Cách sử dụng nhiều tên gọi có ý nghĩa: Tạo nên một ấn tượng trong trí nhớ người đọc; Làm cho vẻ đẹp của sông Hương biến hóa hơn; thể hiện cảm xúc của tác giả trước dòng sông.