Trong chiến tranh thường xảy ra những yếu tố bất ngờ. Ðiện Biên Phủ từ chỗ không có trong Kế hoạch Navarre của Bộ chỉ huy quân Pháp, cũng như không có trong Kế hoạch tác chiến Ðông - Xuân 1953 - 1954 của Bộ Tổng chỉ huy Quân đội Nhân dân Việt Nam (QÐNDVN) lại trở thành điểm hẹn lịch sử cho một trận quyết chiến chiến lược. Tại sao cả đôi bên tham chiến bỗng dưng đưa những đơn vị tinh nhuệ nhất của mình đến một lòng chảo nằm heo hút giữa núi rừng Tây Bắc tiến hành trận quyết đấu mà trước đó họ chưa hề nghĩ tới?

Tháng 9-1953, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Ðảng họp bàn định về hoạt động quân sự đông - xuân 1953 - 1954. Mục đích của đợt hoạt động này là nhằm tiêu diệt một bộ phận quan trọng sinh lực địch, làm thất bại Kế hoạch Navarre của Pháp; tạo nên bước chuyển biến mới cho cuộc kháng chiến. Về nguyên tắc chỉ đạo chiến lược, chỉ đạo tác chiến, Bộ Chính trị xác định: Chọn nơi địch sơ hở, chọn nơi địch tương đối yếu mà đánh; giữ vững quyền chủ động, kiên quyết buộc địch phải phân tán lực lượng.

Thấu triệt tinh thần trên, dưới sự chỉ đạo của Tổng Quân ủy, Bộ Tổng tham mưu QÐNDVN đã khẩn trương triển khai xây dựng đề án tác chiến trên các hướng: tây bắc và Thượng Lào; đồng bằng Bắc Bộ; Trung - Hạ Lào và phát triển sang Cam-pu-chia; bắc Tây Nguyên của Liên khu 5. Ðiều đáng lưu ý là trong Ðề án hoạt động quân sự đông - xuân 1953 - 1954 của ta không nhắc tới Ðiện Biên Phủ.

Về phía Pháp, đúng là trong kế hoạch tổng thể nhằm giải quyết cuộc chiến tranh Ðông Dương do Navarre soạn thảo cũng không đề cập đến cụm từ "Ðiện Biên Phủ". Tuy nhiên, như vậy không có nghĩa là các nhà quân sự Pháp không quan tâm đến Ðiện Biên Phủ. Trái lại, các đời Tổng chỉ huy tiền nhiệm cũng như bản thân Navarre đánh giá rất cao vị trí chiến lược của Ðiện Biên Phủ. Trước đó, tướng René Cogny đã có ý định "xây dựng một căn cứ bộ ở Ðiện Biên Phủ". Trước khi về nước, người tiền nhiệm của Navarre là tướng Raoul Salan cũng đã chỉ rõ sự cần thiết phải thiết lập ngay một trung tâm đề kháng tại Ðiện Biên Phủ để bảo vệ cho Luang Prabang và Thượng Lào. Là người kế nhiệm Salan, khi xây dựng bản kế hoạch đầy tham vọng, về chủ quan, bản thân Navarre không phải không quan tâm đến Ðiện Biên Phủ mà cái chính là trong đông - xuân 1953 - 1954, ông ta tập trung ưu tiên "tiến công ở phía nam vĩ tuyến 18 và miền trung Ðông Dương; đặc biệt là tìm cách giải quyết Liên khu 5, giữ thái độ phòng ngự chiến lược ở phía bắc vĩ tuyến 18 và cố tránh tổng giao chiến ở đó". Chính vì vậy mà trong bản Kế hoạch mang tên Navarre chưa đề cập đến Ðiện Biên Phủ.