Việt Nam là một dân tộc giàu truyền thống tốt đẹp. Điều đó đã được thể hiện qua những lời khuyên nhủ của ông cha ta trong những câu ca dao, tục ngữ. Một trong số đó là câu tục ngữ “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

Câu tục ngữ có hai lớp nghĩa: nghĩa đen và nghĩa bóng. Xét về nghĩa đen, “quả” là bộ phận của cây, do bầu nhuỵ hoa phát triển thành, bên trong thường chứa hạt. “Kẻ trồng cây” là người đã vun trồng, chăm bón cho cây ấy tốt tươi, tạo ra hoa thơm, quả ngọt. Hành động “ăn” là thưởng thức, hưởng thụ trái ngọt. Như vậy, khi chúng ta ăn một trái cây nào đó thì ta phải nhớ đến người trồng cây tạo quả. Xét đến nghĩa bóng, câu tục ngữ khuyên ta khi thụ hưởng hay đón nhận được thành quả lao động của người khác làm cuộc sống ta tốt đẹp hơn, làm cho ta hạnh phúc thì phải biết ơn người đem lại thành quả ấy, hạnh phúc ấy cho mình. Đó chính là truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam từ xưa đến nay.

Bất kì những thành quả nào có được cũng từ quá trình lao động vất vả của con người. Bởi vậy là người được hưởng những thành quả đó, chúng ta cần bày tỏ tấm lòng biết ơn, thể hiện sự trân trọng và sử dụng một cách tiết kiệm, hợp lý. Từ trong quá khứ hào hùng của dân tộc Việt Nam, ông cha ta vẫn luôn sống trọng ơn nghĩa. Điều đó được thể hiện qua việc thờ cúng tổ tiên, lập đền thờ những bậc anh hùng có công với đất nước… Còn ở hiện tại, truyền thống đó vẫn được giữ gìn và phát huy. Những ngày lễ lớn như 20 tháng 11, mùng 8 tháng 3, 27 tháng 7 nhằm tri ân những con người, những ngành nghề đã có những đóng góp với xã hội. Hay như trong đại dịch Covid-19 vừa qua, tấm lòng biết ơn được thể hiện qua hành động tri ân với các y bác sĩ - “những chiến sĩ tuyến đầu” của nhiệm vụ chống dịch…

Đôi khi, sự biết ơn thể hiện qua những hành động rất nhỏ bé. Đó chính là sự hiếu thảo với ông bà cha mẹ:

“Công cha như núi Thái Sơn
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra
Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Cũng như sự kính trọng thầy cô giáo - họ không chỉ đem lại cho chúng ta vốn tri thức quý giá mà còn cả những bài học làm người sâu sắc. Sự trân trọng dành cho bạn bè - những người luôn ở bên giúp đỡ, tâm sự chúng ta. Hoặc sự coi trọng sách vở - sản phẩm kết tinh những tri thức của nhân loại… Tất cả những hành động đó, tuy nhỏ bé nhưng lại chứa đựng những ý nghĩa lớn lao trong cuộc sống.

Bên cạnh đó, vẫn có không ít những người sống vô ơn. Trong quá khứ, đó có thể là những kẻ bán nước để cầu vinh. Họ sẵn sàng phản bội đất nước nhân dân để có được cuộc sống giàu sang, no đủ. Còn ở hiện tại, nhiều bạn trẻ có lối sống ăn chơi, sa ngã vào các tệ nạn xã hội… Tất cả những hành vi này đều đáng lên án.

Có ai đó đã từng nói rằng: “Lòng biết ơn không chỉ là đức tín vĩ đại nhất mà còn là khởi nguồn của mọi đức tính tốt đẹp khác”. Quả đúng như vậy mà ông cha ta mới để lại lời khuyên sâu sắc cho con cháu qua câu tục ngữ trên.

Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, một câu thành ngữ vô cùng quen thuộc với chúng ta. Đây là một trong những truyền thống đạo lý tốt đẹp nhất mà ông bà ta đã đúc kết và truyền đạt lại qua bao thế hệ.
Nghe từng từ trong câu thành ngữ này là chúng ta có thể hiểu được nghĩa đen của nó một cách đơn giản nhất. “Ăn quả” – thưởng thức quả ngon, trái ngọt... nhớ “kẻ trồng cây” – người đã vun trồng chăm sóc cây. Không chỉ dừng lại ở nghĩa đen bình dị đó, câu thành ngữ còn mang theo cả một giá trị tốt đẹp đó là lòng biết ơn.
Bằng hình ảnh ẩn dụ đặc biệt “ăn quả” là sự thừa hưởng kế thừa những thành quả, những giá trị vật chất hoặc tinh thần. “Kẻ trồng cây” chính là hình ảnh ẩn dụ cho những người đã cống hiến sức lao động, đã tạo ra những giá trị, những thành quả đó, hay xa hơn là những thế hệ đi trước đã xây dựng tạo nên nền tảng cho thế hệ chúng ta đang kế thừa.

Thật vậy, bất kỳ thứ gì chúng ta sử dụng hàng ngày đều được tạo nên từ sức lao động mà có được, từ bát cơm dẻo thơm, nước uống sạch tinh khiết, quần áo dày dép, xe cộ đi lại, công nghệ thông tin… tất cả đều là thành quả của quá trình lao động, nghiên cứu để tạo nên. Ngay cả khi chúng ta có mặt trên đời đến khi trưởng thành thì chúng ta đã chịu công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ, công ơn này lớn tựa trời biển. Mỗi giây phút thanh bình, cuộc sống ấm no chúng ta đang tận hưởng ngày nay đều do các vị anh hùng dân tộc, các thế hệ cha anh đã ngã xuống để bảo vệ nền độc lập dân tộc.

Dù rằng những người này không bao giờ đòi hỏi chúng ta phải biết ơn, đền ơn, nhưng lòng biết ơn là thước đo giá trị đạo đức, nhân cách của một con người. Khi chúng ta biết trân trọng những giá trị mà chúng ta đang thừa hưởng, khi biết nhớ về nguồn cội, chúng ta sẽ ý thức được trách nhiệm, bổn phận của mình để sống thực sự có ý nghĩa.

Có thể bằng những hành động đơn giản nhất như: kính trọng cha mẹ, thầy cô, biết làm gương cho con em chúng ta những hành động về lòng biết ơn đó. Ngày xưa vua Thuấn vì có lòng hiếu thảo với đấng sinh thành nên được phong làm Vua của một nước. Ngày nay thời đại mới, chúng ta có nhiều mối quan hệ xung quanh hơn nữa, thì lòng biết ơn được nâng tầm hơn nữa không chỉ dừng lại ở chữ hiếu, nếu áp dụng được lòng biết ơn vào cuộc sống hàng ngày thì nhất định chúng ta sẽ được mọi người xung quanh yêu quý, tôn trọng.

Có thể chúng ta sẽ không thể quên công ơn sinh thành dưỡng dục của cha mẹ khi hàng năm đều có những dịp lễ Vu lan báo hiếu, Ngày Của Cha, Ngày Của Mẹ. Chúng ta biết ơn những thế hệ ông cha vào ngày giỗ tổ Hùng Vương 10/3 hay tưởng nhớ đến các vị anh hùng liệt sĩ ngày 27/7 Thương binh liệt sĩ hàng năm, nhớ đến công ơn dạy dỗ của thầy cô vào ngày 20/11 Nhà giáo Việt Nam…

Nhưng có những điều gần gũi nhất với chúng ta hằng ngày, những thứ bình dị nhất mà có thể rất nhiều trong chúng ta không nhớ đến, đôi khi không có những thứ bình dị đó chúng ta không thể tồn tại. Có thể do nhịp sống quá vội vàng, chúng ta quên đi rằng mỗi con người tồn tại trên cuộc đời đều đang nhận rất nhiều thứ về mình mà. Chúng ta nhận được rất nhiều thứ từ thiên nhiên: những tia nắng ấm áp, khí trời trong veo, những giọt nước trong lành, những làn gió mát, hay bầu khí quyển mà chúng ta luôn cần để hít thở từng giây phút.

Những điều thiên nhiên đã ban cho chúng ta là vô số kể, vì vậy đối với mẹ thiên nhiên chúng ta cũng cần phải thể hiện lòng biết ơn đó là tình yêu thiên nhiên, bảo vệ môi trường sống. Lòng biết ơn này chỉ cần thể hiện bằng những việc làm nhỏ nhất hàng ngày: không xả rác bừa bãi, hạn chế sử dụng rác thải nhựa để bảo vệ bầu không khí trong lành, bảo vệ tài nguyên nước, sử dụng vừa đủ tránh lãng phí, và sử dụng đi đôi với bảo vệ môi trường.

Có thể nói “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” là một bài học về đạo lý làm người sâu sắc và ý nghĩa của dân tộc Việt Nam ta. Nó được đúc kết bằng câu tục ngữ hết sức mộc mạc và giản dị. Thế nhưng lòng biết ơn không chỉ có ý nghĩa trong phạm vi đất nước Việt Nam ta. Ở xa hơn những đất nước phát triển chúng ta cũng đã nghe đến lòng biết ơn của những người nổi tiếng như: Hoa Hậu Thái Lan Mint Kanistha – cô đã về nhà quỳ lạy để cảm ơn người mẹ nhặt ve chai của mình sau khi được đăng quang. Hay phong tục rửa chân cho cha mẹ để thể hiện lòng biết ơn của những sinh viên Hàn Quốc, hay hành những hày động Vì Môi Trường mà cả thế giới đang hưởng ứng.

Dù chúng ta đang là ai, đang có những thành tựu, danh vọng gì thì cũng đừng quên đi người đã sinh ra, nuôi dưỡng, dạy dỗ ta để có được những điều đó. Nếu ta quên đi những người đã có công ấy, chúng ta sẽ dễ dàng trở thành một người mất tư cách đạo đức, không được xã hội trân quý.

Bài học “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây” chắc chắn sẽ là một bài học vô cùng quý giá trên con đường của mỗi chúng ta sau này. Bất kể con đường nào, với hành trang ấy, chúng ta sẽ trở thành một con người hoàn thiện hơn về mặt tư tưởng đạo đức và văn minh hơn về mặt ứng xử với mọi người, môi trường xung quanh.