“Nếu là con chim chiếc lá
Con chim phải hót, chiếc lá phải xanh
Lẽ nào vay mà không trả
Sống là cho đâu chỉ nhận riêng mình”
(Tố Hữu)

Thanh Hải dường như rất hiểu về lẽ sống đó của đời người nên trước khi trở về với cát bụi, nhà thơ đã có những suy nghĩ, những chiêm nghiệm rất sâu sắc, lại muốn đóng góp một “mùa xuân nho nhỏ” của riêng mình vào mùa xuân cuộc đời qua bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ”.

Mở đầu bài thơ là một mùa xuân mang hương vị xứ Huế hiện ra:

“Mọc giữa dòng sông xanh
Một bông hoa tím biếc
Ơi con chim chiền chiện
Hót chi mà vang trời
Từng giọt long lanh rơi
Tôi đưa tay tôi hứng”

Mùa xuân ấy có hình ảnh của bông hoa màu tím, có con chim chiền chiện. Động từ “mọc” ở đầu câu, cũng là đảo ngữ và số từ “một” như gợi một sức sống của bông hoa ấy, cũng là gợi cho ta nghĩ đến tà áo dài màu tím của những cô gái xứ Huế. Thán từ “ơi” như lời gọi thiết tha. Hình ảnh ẩn dụ chuyển đổi cảm giác “từng giọt long lanh rơi” khiến tiếng chim hót là âm thanh mà hóa hình ảnh, khiến nó vô hình mà trở nên hữu hình. Vì vậy, “tôi đưa tay tôi hứng”, “hứng” là thể hiện thái độ trân trọng, muốn tận hưởng vẻ đẹp của quê hương xứ sở.

Từ mùa xuân của thiên nhiên, Thanh Hải nghĩ về mùa xuân của đất nước. Đó là mùa xuân với:

“Mùa xuân người cầm súng
Lộc giắt đầy trên lưng
Mùa xuân người ra đồng
Lộc trải dài nương mạ
Tất cả như hối hả
Tất cả như xôn xao”

Mùa xuân của đất nước được cảm nhận qua hai đối tượng là “người cầm súng” và “người ra đồng”, biểu trưng cho hai nhiệm vụ là bảo vệ và xây dựng đất nước. Những con người ấy, dù đang đứng trên mặt trận nào thì cũng đều “hối hả” và “xôn xao”. Từ láy “hối hả” và “xôn xao” diễn tả một nhịp lao động rất khẩn trương…

Cũng bởi vậy, Thanh Hải nhìn suốt bốn nghìn năm của đất nước và thấy rằng:

“Đất nước bốn nghìn năm
Vất vả và gian lao
Đất nước như vì sao
Cứ đi lên phía trước”

Qua bốn nghìn năm ấy, ông cha ta đã rất vất vả để bảo vệ và xây dựng Tổ quốc. hình ảnh so sánh “ Đất nước như vì sao” thể hiện lòng tự hào, lạc quan và tin yêu của nhà thơ với đất nước.

Từ mùa xuân của đất trời, mùa xuân của đất nước, Thanh hải thể hiện những khát khao của mình:

“Ta làm con chim hót
Ta làm một cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
Một nốt trầm xao xuyến”

Nhà thơ ước làm “một con chim hót”, “một cành hoa” mà thôi và ước trở thành một “nốt trầm xao xuyến”. “Nốt trầm” thường gợi đến những dư âm sâu lắng, do đó khát khao của nhà thơ là khát khao được cống hiến.

Tiếp đó, Thanh Hải nói rằng dù chúng ta chỉ là “một mùa xuân nho nhỏ” thì chúng ta vẫn đang cống hiến vào mùa xuân rộng lớn của cuộc đời. Sự cống hiến ấy phải ở mọi lứa tuổi khác nhau, dù khi con người ta trẻ “ dù là tuổi hai mươi” hay khi “tóc bạc”.

Kết lại bài thơ là những âm điệu xứ Huế:

“Mùa xuân ta xin hát
Câu Nam ai, Nam bình
Nước non ngàn dặm tình
Nước non ngàn dặm mình
Nhịp phách tiền đất Huế”

Bài thơ được viết trước lúc Thanh Hải từ biệt cuộc đời để trở về với đất mẹ. Có lẽ cũng bởi vậy mà những điều Thanh Hải muốn nhắn gửi trở nên thấm thía hơn bao giờ hết. Mỗi chúng ta, khi đã hiểu những gì nhà thơ muốn nhắn gửi, hãy đóng góp một tiếng nói của mình vào tiếng nói rộng lớn của cuộc đời để dù chỉ là một con chim, nhưng ta đã hót vang để cống hiến…