Câu 1 (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

Tình thế của chị Dậu khi bọn tay sai xông vào:

+ Gia cảnh nhà chị Dậu cùng đường: bán con, bán chó, bánh gánh khoai, chạy vạy tiền nộp sưu cho chồng và người em chồng đã chết.

+ Người chồng đau ốm tưởng chết, lại bị đánh đến ngất đi do thiếu sưu thuế.

+ Bọn tay sai sấn sổ xông vào đòi đánh trói anh Dậu.

=> Tình thế nguy khốn, cùng đường.

Câu 2 ( trang 32sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

- Cai lệ: là cai cầm đầu đám lính lệ ở huyện đường, tay sai chuyên đánh người là "nghề" của hắn

- Cảnh cai lệ vào nhà chị Dậu:

+ Gõ đầu roi xuống đất, quát bằng giọng khàn khàn.

+ Tay sai chuyên nghiệp, đánh trói người là "nghề" của hắn.

+ Xưng hô xấc xược, đểu cáng "ông- thằng"

- Bản chất hung bạo, dữ tợn: trợn ngược mắt quát, giọng hầm hè, đùng đùng giật phắt thừng, bịch luôn vào ngực chị Dậu, tát vào mặt chị đánh cái bốp.

- Ngôn ngữ của hắn thú tính, hắn chỉ biết thét, quát, hầm hè

- Tàn ác, nhẫn tâm, bỏ ngoài tai lời van xin khẩn thiết của chị Dậu

= > Cai lệ chỉ là tên tay sai vô danh, mạt hạng nhưng lại hống hách, bạo tàn dám làm những chuyện bất nhân, nhân danh "nhà nước", "phép nước". Đó cũng là hình ảnh chân thực nhất về tầng lớp thống trị bấy giờ: độc ác, hung hãn, không có tính người.

Câu 3 ( trang 33 sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

- Chị Dậu nhẫn nhịn, chịu đựng:

+ Ban đầu "van xin tha thiết", lễ phép xưng "cháu" gọi "ông"

+ Chỉ đến khi cai lệ "bịch luôn vào ngực chị… mấy bịch rồi sấn đến trói anh Dậu" không chịu được nữa, chị mới liều mạng cự lại.

+ Chị dùng lí lẽ phân trần, nói lí lẽ tự nhiên "chồng tôi đau ốm…hành hạ" -> xưng hô "tôi" – "ông" ngang hàng, cứng rắn, cảnh cáo kẻ ác.

+ Sau khi cai lệ "tát vào mặt chị một cái đánh bốp" chị "nghiến răng" : "mày trói chồng bà đi" -> chuyển xưng hô từ tôi- ông sang mày- bà.

+ Đẩy tên cai lệ ngã chỏng quèo, túm tóc lẳng tên người nhà lí trưởng ngã nhào ra thềm.

=> sự phản kháng, trỗi dậy của chị Dậu do uất ức, phẫn nộ, căm tức. Hành động của chị tự phát nhưng bản lĩnh, cương quyết, phù hợp với diễn biến tâm lí. Chị Dậu là nhân vật yêu chồng, thương con, tảo tần nhưng mạnh mẽ, bản lĩnh.

Câu 4 ( trang 33 sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

Nhan đề tức nước vỡ bờ phản ánh quy luật: có áp bức sẽ có đấu tranh.

- Xét toàn bộ nội dung tác phẩm thì Tức nước vỡ bờ là tên gọi hợp lý phù hợp với diễn biến truyện.

- Tên nhan đề có ý nghĩa khi con người bị áp bức, bóc lột sẽ phản kháng mạnh mẽ. Sức mạnh đó bắt nguồn từ ý thức nhân phẩm, tình yêu thương gia đình.

Câu 5 (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

- Tác giả tạo dựng tình huống truyện gay cấn: sau khi van xin khẩn thiết, nói lí lẽ nhưng cai lệ vẫn sấn sổ tới đánh trói, chị Dậu phản kháng.

- Nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật:

+ Chị Dậu: nhẫn nhục, chịu đựng nhưng vẫn có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ.

+ Cai lệ; hung tàn, thú tính, ngang ngược, hung hãn

- Miêu tả ngoại hình bằng nghệ thuật đối lập:

+ Chị Dậu: lực điền, khỏe khoắn, quyết liệt

+ Bọn tay sai: sức lẻo khẻo như tên nghiện, ngã chỏng quèo…

- Ngôn ngữ kể chuyện và ngôn ngữ đối thoại được bộc lộ sâu sắc tính cách nhân vật, phản ánh những nét diễn biến tâm lí phức tạp.

- Đoạn miêu tả cảnh phản kháng giữa chị Dậu với bọn tay sai qua ngòi bút linh hoạt, pha chút hóm hỉnh, độc đáo.

=> Đoạn "tuyệt khéo" trong văn bản này thể hiện việc tác giả xây dựng các tuyến nhân vật đối lập, đặc biệt làm hiện hữu hình ảnh người phụ nữ nông dân mạnh mẽ, bản lĩnh, dám đương đầu với bè lũ hung tàn đòi quyền sống trong xã hội bất công, áp bức.

Câu 6 (trang 31 sgk Ngữ Văn 8 tập 1):

- Phản ánh đúng quy luật: có sự áp bức, bóc lột tất yếu sẽ có đấu tranh.

- Ngô Tất Tố nhìn thấy sức mạnh đấu tranh tiềm tàng của người nông dân.

- Hành động phản kháng là tự phát, khơi màn cho những sự trỗi dậy đấu tranh sau đó.

- Chỉ bằng bạo lực, đấu tranh mới giải quyết được sự đàn áp, gông cùm của chế độ nửa phong kiến thực dân.

Mùa thu sưu thuế nữa lại đến. Gia đình chị Dậu phải chạy vạy ngược xuôi để có tiền đóng sưu, thậm chí chị Dậu đã phải bán cả đàn chó và đứa con gái đầu lòng là cái Tí. Nhưng bọn chúng còn vô lí đến mức bắt anh chị đóng luôn phần sưu cho người em trai anh Dậu đã mất. Đêm đó người ta vác anh Dậu về nhà trong trạng thái bị đánh thương nặng sắp chết. Chị Dậu luống cuống chỉ biết khóc, dân làng thương tình đến giúp đỡ khiến anh Dậu tỉnh dậy. Bà hàng xóm cho anh chị bơ gạo để nấu cháo. Cháo vừa đưa đến miệng anh Dậu cũng là lúc mấy tên cai lệ chạy vào đòi mang anh ra đình đánh tiếp. Chị Dậu xuống nước van xin bọn chúng buông tha cho chồng mình nhưng càng xin chúng lại càng chửi bới; thậm chí tên cai lệ còn bịch luôn vào ngực chị. Đến đây, chị không chịu nổi nữa bèn đánh lại tên cai lệ và người nhà lí trưởng. Chị Dậu đã tuyên bố thà ngồi tù còn hơn để bọn chúng bắt nạt.

- Nội dung: câu chuyện phản ánh xã hội thối nát lúc bấy giờ đẩy con người vào hoàn cảnh khốn khổ; vạch trần bộ mặt độc ác, tàn nhẫn, bất nhân khi đề ra nhiều thứ thuế vô lí. Bên cạnh đó, văn bản cũng ca ngợi vẻ đẹp phẩm chát của người nông dân nghèo đặc biệt là người phụ nữ giàu tình yêu thương với sức sống tiềm tàng mạnh mẽ.

- Nghệ thuật: nghệ thuật xây dựng tình huống truyện độc đáo. Cách kể chuyện, miêu tả nhân vật chân thực, sinh động. Nghệ thuật tương phản làm nổi bật tính cách nhân vật; ngôn ngữ đối thoại đặc sắc.

Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu ... ngon miệng hay không): Chị Dậu chăm sóc chồng.

- Phần 2 (còn lại): Chị Dậu khôn ngoan và can đảm đương đầu với bọn tay sai.

Câu 1: (Trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Khi bọn tay sai xông vào nhà, chị Dậu trong tình thế rất thảm thương:

- Anh Dậu vừa tỉnh sau một cơn thập tử nhất sinh.

- Được bà lão hàng xóm tốt bụng cho bát gạo nấu cháo. Chị Dậu rón rén bưng bát cháo và hồi hộp xem chồng ăn có ngon không.

- Anh Dậu vừa “run rẩy cất bát cháo kề vào đến miệng”.

Câu 2: (Trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): Nhân vật cai lệ:

- Đứng đầu bọn lính ở huyện đường, chuyên đòi sưu thuế, đánh trói người.

- Hắn và tên lí trưởng xông vào nhà anh Dậu đòi sưu nặng, đòi bắt người đi đánh,... Chỉ là tên tay sai mạt hạng lại có quyền đánh trói người vô tội vạ.

- Hành động: Cầm roi cầm thước, quát mắng, xưng hô ông-thằng, ông-mày.

→ Độc ác, hống hách, xấc xược, cậy hơi quan lớn ức hiếp người dân yếu đuối.

* Cách miêu tả chân thực, sinh động, sắc sảo linh hoạt, thái độ căm ghét, khinh bỉ.

• Mở bài Tức nước vỡ bờ Ngô Tất Tố
• Kết bài Tức nước vỡ bờ Ngô Tất Tố

Câu 3: (Trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

* Diễn biến tâm lí của chị Dậu trong đoạn trích:

- Ban đầu: Nhẫn nhục, chịu đựng, chỉ nói lí:

+ Gọi ông, xưng cháu. Lời nói nhún nhường, cầu xin “cháu van ông,...”

+ Hành động: Run run, chạy đến đỡ tay cai lệ,...

- Không chịu đựng được nữa vùng dậy phản kháng:

+ Xưng hô ông-tôi, sau đó mày-bà. Lời nói đầy quyết liệt thách thức.

+ Hành động mạnh mẽ, khỏe khoắn “túm cổ cai lệ, ấn dúi ra cửa,...’

* Sự thay đổi thái độ của chị Dậu được miêu tả chân thực, hợp lí. Chị Dậu hiện lên là một người phụ nữ giàu tình thương yêu chồng, dịu dàng. Đồng thời thật can đảm, mạnh mẽ, giàu sức phản kháng.

Câu 4: (Trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Đặt nhan đề Tức nước vỡ bờ là thỏa đáng vì nó phản ánh đúng nội dung đoạn trích. Có áp bức phải có đấu tranh, áp bức càng nhiều đến mức độ không thể nữa thì sức phản kháng, sức đấu tranh càng mạnh.

Câu 5: (Trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo”. Vì:

- Thể hiện thật rõ nét, sinh động tính cách các nhân vật.

- Tạo tình huống khéo léo. Ngòi bút miêu tả ngoại hình, hành động, ngôn ngữ linh hoạt, sống động.

- Ngôn ngữ kể chuyện, đối thoại, ngôn ngữ nhân vật độc đáo, thể hiện được sắc thái tâm lí nhân vật.

Câu 6*: (Trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

Nguyễn Tuân nhận xét rằng Ngô Tất Tố đã “xui người nông dân nổi loạn”. Đúng là như vậy khi mà xã hội tàn bạo, vô lí, tàn nhẫn đến cực độ, người dân ắt phải đấu tranh, tránh sao được “nổi loạn” để đòi lại sự công bằng.

Văn bản chia thành 2 đoạn:

    - Phần 1 (từ đầu ... ngon miệng hay không): Cảnh chị Dậu chăm sóc chồng.

    - Phần 2 ( còn lại): Cảnh chị Dậu phản kháng.

Gia đình chị Dậu nghèo khó, không đủ tiền nộp sưu. Anh Dậu vì thế mà bị đánh đập tàn nhẫn. Được bà hàng xóm cho bát gạo, chị Dậu nấu cháo cho chồng ăn. Cháo vừa kề miệng, cai lệ và lính đã xông vào bắt chị Dậu nộp sưu. Chị xin khất, chúng đánh chị và toan lôi anh Dậu đi. Chị cầu xin không được, quá phẫn uất, chị đã vùng lên chống trả lại bọn chúng, quật ngã bọn tay sai của lí trưởng.

Câu 1: (trang 33 sgk Ngữ văn 8 tập I):

Khi bọn tay sai xông vào, tình thế của chị Dậu.

- Gia cảnh khốn cùng: Nghèo túng phải bán con, bán chó, chạy vạy nộp sưu cho chồng còn bị bắt nộp thêm suất sưu cho em chồng đã chết từ năm ngoái.

- Chồng vừa tỉnh sau một trận đòn thừa sống thiếu chết

- Anh Dậu vừa bưng bát cháo kề miệng

Câu 2: (trang 32 sgk Ngữ văn 8 tập I):

Nhân vật Cai lệ:

- Một tên tay sai mạt hạng dưới quyền lí trưởng

- Hắn chuyên đi đòi sưu thuế, thúc sưu và bắt bớ, đánh đập người dân.

- Ngoại hình: Lẻo khoẻo, giọng khàn khàn, giọng hầm hè

- Hắn xông vào nhà chị Dậu, thúc sưu khi anh Dậu vừa bị một trận thập tử nhất sinh hôm qua. Chị Dậu xin khất:

    + Chúng đánh đập chị

    + Toan nhảy vào trói anh Dậu.

    + Hành động, ngôn ngữ: Cầm roi cầm thước, thét, quát mắng, xưng hô “ông”-“thằng”, “ông”-“mày”.

Câu 3: (trang 33 sgk Ngữ văn 8 tập I):

Diễn biếm tâm lí chị Dậu trong đoạn trích:

- Ban đầu:

    + Ngôn ngữ:“ông”, xưng “cháu”. Lời van xin ha thiết “cháu van ông,...”

    + Hành động: Run run, chạy đến đỡ tay cai lệ, vẫn thiết tha...

→ Nhẫn nhục, nhún nhường, chịu đựng

- Khi Cai lệ đánh chị và sấn đến trói anh Dậu:

    + Xưng hô: ông-tôi, sau đó mày-bà. Lời nói đầy quyết liệt thách thức.

    + Hành động: mạnh mẽ, khỏe khoắn túm cổ cai lệ, ấn dúi ra cửa, túm tóc lẳng cho một cái…

→ Mạnh mẽ, dũng cảm, quyết liệt

* Diễn biến tâm lí của chị Dậu chân thực và hợp lí theo quy luật “tức nước vỡ bờ”. Chị Dậu hiện lên là một người phụ nữ giàu tình thương yêu chồng, nhẫn nhịn, chịu đựng nhưng cũng vô cùng can đảm, mạnh mẽ, giàu sức phản kháng.

Câu 4: (trang 33 sgk Ngữ văn 8 tập I):

- Nhan đề “tức nước vỡ bờ” thể hiện quy luật: Có áp bức sẽ có đấu tranh, con người sẽ vùng lên phản kháng khi bị đè nén bởi áp bức, bất công.

- Đặt tên như vậy là thỏa đáng, phù hợp với diễn biến câu chuyện và hoàn cảnh của của chị Dậu.

Câu 5: (trang 33 sgk Ngữ văn 8 tập I):

“Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên Cai Lệ là một đoạn tuyệt khéo”:

    - Tình huống truyện gay cấn: Anh Dậu đang trong tình thế nguy cấp, bị uy hiếp tới tính mạnh. Chị Dậu dù van xin tha thiết, nhưng bị chúng đánh và toan bắt trói anh Dậu, trước hoàn cảnh ấy chị Dậu đã phản kháng mạnh mẽ.

    - Nghệ thuật khắc họa tính cách nhân vật:

    + Chị Dậu: hiền lành, yêu thương chồng con, nhẫn nhục, chịu đựng nhưng vẫn có sức sống tiềm tàng, mạnh mẽ.

    + Cai lệ: ác độc, ngang ngược, hung hãn

- Nghệ thuật đối lập:

    + Ngoại hình: Chị Dậu lực điền >< bọn tay sai sức lẻo khẻo, ngã chỏng quèo…

    + Ngôn ngữ, hành động: Ngôn ngữ xưng hô, hành động van xin >< phản kháng , biến đổi theo hoàn cảnh và tâm lí nhân vật.

- Giọng văn ở đoạn này có pha sự hài hước, châm biếm, mỉa mai bọn tay sai.

→ Đoạn đánh nhau của chị Dậu đã khắc họa thành công hình ảnh người phụ nữ Việt Nam hiền hậu nhưng cũng mạnh mẽ, kiên cường dám chống lại bè lũ tay sai phong kiến tàn bạo, vô nhân tính.

Câu 6: (trang 33 sgk Ngữ văn 8 tập I):

Qua tác phẩm “Tắt đèn” và đoạn trích “Tức nước vỡ bờ” Ngô Tất Tố đã “xui người nông dân nổi loạn”: Hoàn cảnh của chị Dậu, sự phản kháng của chị như một mồi lửa thổi bùng ngọn lửa đấu tranh của nhân dân ta.

- Phản ánh quy luật: Có áp bức tất có đấu tranh, phải dùng bạo lực để làm cách mạng.

- Ngô Tất Tố nhìn thấy sức mạnh tiềm tàng của nhân dân ta.

Tóm tắt

Chị Dậu dứt ruột bán con mà chưa đủ tiền nộp sưu. Anh Dậu đang ốm cũng bị lôi ra đình đánh thập tử nhất sinh. Bà hàng xóm cho bát gạo, chị Dậu vừa nấu xong nồi cháo thì cai lệ và người nhà lí trưởng ập đến đòi sưu. Mặc chị hết lời van xin, cai lệ vẫn nhất định bắt anh Dậu, còn chửi mắng, bịch vào ngực chị. Không nhịn được nữa, chị Dậu uất ức, vùng lên phản kháng.

Bố cục:

   - Phần 1 (từ đầu ... ngon miệng hay không): chị Dậu chăm sóc chồng.

   - Phần 2 (còn lại): chị Dậu khôn ngoan và can đảm đương đầu với bọn tay sai.

Câu 1 : (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   Khi bọn tay sai xông vào nhà, chị Dậu trong tình thế rất thảm thương:

   - Anh Dậu vừa tỉnh sau một cơn thập tử nhất sinh.

   - Được bà lão hàng xóm tốt bụng cho bát gạo nấu cháo. Chị Dậu rón rén bưng bát cháo và hồi hộp xem chồng ăn có ngon không.

   - Anh Dậu vừa “run rẩy cất bát cháo kề vào đến miệng”.

Câu 2 : (trang 32 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): Nhân vật cai lệ:

   - Đứng đầu bọn lính ở huyện đường, chuyên đòi sưu thuế, đánh trói người.

   - Hắn và tên lí trưởng xông vào nhà anh Dậu đòi sưu nặng, đòi bắt người đi đánh,... Chỉ là tên tay sai mạt hạng lại có quyền đánh trói người vô tội vạ.

   - Hành động: cầm roi cầm thước, quát mắng, xưng hô ông-thằng, ông-mày.

→ Độc ác, hống hách, xấc xược, cậy hơi quan lớn ức hiếp người dân yếu đuối.

   * Cách miêu tả chân thực, sinh động, sắc sảo linh hoạt, thái độ căm ghét, khinh bỉ.

Câu 3 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   * Diễn biến tâm lí của chị Dậu trong đoạn trích:

   - Ban đầu: nhẫn nhục, chịu đựng, chỉ nói lí:

       + Gọi ông, xưng cháu. Lời nói nhún nhường, cầu xin “cháu van ông,...”

       + Hành động: run run, chạy đến đỡ tay cai lệ,...

   - Không chịu đựng được nữa vùng dậy phản kháng:

       + Xưng hô ông-tôi, sau đó mày-bà. Lời nói đầy quyết liệt thách thức.

       + Hành động mạnh mẽ, khỏe khoắn “túm cổ cai lệ, ấn dúi ra cửa,...’

   * Sự thay đổi thái độ của chị Dậu được miêu tả chân thực, hợp lí. Chị Dậu hiện lên là một người phụ nữ giàu tình thương yêu chồng, dịu dàng. Đồng thời thật can đảm, mạnh mẽ, giàu sức phản kháng.

Câu 4 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

    Đặt nhan đề Tức nước vỡ bờ là thỏa đáng vì nó phản ánh đúng nội dung đoạn trích. Có áp bức phải có đấu tranh, áp bức càng nhiều đến mức độ không thể nữa thì sức phản kháng, sức đấu tranh càng mạnh.

Câu 5 : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1): “Cái đoạn chị Dậu đánh nhau với tên cai lệ là một đoạn tuyệt khéo”. Vì:

   - Thể hiện thật rõ nét, sinh động tính cách các nhân vật.

   - Tạo tình huống khéo léo. Ngòi bút miêu tả ngoại hình, hành động, ngôn ngữ linh hoạt, sống động.

   - Ngôn ngữ kể chuyện, đối thoại, ngôn ngữ nhân vật độc đáo, thể hiện được sắc thái tâm lí nhân vật.

Câu 6* : (trang 33 sgk Ngữ Văn 8 Tập 1):

   Nguyễn Tuân nhận xét rằng Ngô Tất Tố đã “xui người nông dân nổi loạn”. Đúng là như vậy khi mà xã hội tàn bạo, vô lí, tàn nhẫn đến cực độ, người dân ắt phải đấu tranh, tránh sao được “nổi loạn” để đòi lại sự công bằng.