- Tước hiệu: Chiêu Minh Đại Vương

- Xuất thân: là con thứ ba của vua Trần Thái Tông, mẹ là Thuận Thiên hoàng hậu Lý thị (con gái trưởng Lý Huệ Tông).

- Cuộc đời:

• Ông là một võ tướng kiệt xuất - được phong Thượng tướng, có công rất lớn trong hai cuộc kháng chiến chống Mông – Nguyên , đặc biệt là trong hai trận chiến thắng ở Hàm Tử và Chương Dương
• Ông được Trần Thánh Tông khen là người bề tôi trung hiếu hiếm có
• Ông làm đến chức Thừa tướng, chuyên trông coi mọi việc trong nước.

- Sự nghiệp văn chương:

• Ông là người học rộng, giỏi thơ phú, có làm Lạc Đạo tập lưu lại ở đời
• Ông là người có nhiều vần thơ “sâu lí xa thú” (Phan Huy Chú - Lịch triều hiến chương loại chí)

1. Hoàn cảnh ra đời

- Bài thơ “Phò giá về kinh” được làm khi ông đi đón Thái thượng hoàng Trần Thánh Tông và vua Trần Nhân Tông về Thăng Long (Hà Nội ngày nay) ngay sau chiến thắng Chương Dương, Hàm Tử và giải phóng kinh đô năm 1285

2. Thể loại

- Bài thơ Phò giá về kinh thuộc thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt đường luật - một thể thơ nổi bật của dòng thơ trung đại Việt Nam.

- Đặc điểm thể thơ:

• Mỗi bài thơ có 4 dòng thơ, mỗi dòng thơ có 5 chữ
• Câu 1, 2, 4 hoặc chỉ là câu 2, 4 sẽ hiệp vần với nhau ở chữ cuối (bài thơ Phò giá về kinh thuộc trường hợp thứ 2)

3. Ngôn ngữ

- Bài thơ Phò giá về kinh được viết bằng chữ Hán.

4. Phương thức biểu đạt

- PTBĐ tự sự kết hợp biểu cảm

- PTBĐ chính là biểu cảm

5. Bố cục bài thơ Phò giá về kinh

• Hào khí chiến thắng của quân ta

• Khát vọng muôn đời thái bình, độc lập

6. Giá trị nội dung bài thơ Phò giá về kinh

Bài thơ thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình, thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần.

7. Giá trị nghệ thuật bài thơ Phò giá về kinh

- Thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt cô đọng, hàm súc

- Giọng điệu sảng khoái, hân hoan, tự hào

- Hình thức diễn đạt cô đúc, dồn nén cảm xúc vào bên trong ý tưởng

1. Mở bài

- Giới thiệu về tác giả Trần Quang Khải (những nét chính về cuộc đời, đặc điểm sáng tác…)

- Giới thiệu về bài thơ “Phò giá về kinh” (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật…)

2. Thân bài

a. Hai câu thơ đầu: thể hiện hào khí chiến thắng của dân tộc

Đoạt sáo Chương Dương độ

Cầm Hồ Hàm Tử quan

Chương Dương cướp giáo giặc,

Hàm Tử bắt quân thù.

- Sử dụng liên tục 2 động từ mạnh "đoạt" và "cầm" tạo nhịp điệu dồn dập, mạnh mẽ cho hành động của quân ta.

- Sử dụng biện pháp đảo ngữ: đưa vị ngữ là động từ lên đứng đầu câu:

• Đoạt sáo (VN) Chương Dương độ (CN)
• Cầm Hồ (VN) Hàm Tử quan (CN)

→ Nhằm khẳng định, nhấn mạnh hành động mạnh mẽ, oai phong, hào hùng của quân ta khi tiêu diệt kẻ địch, đồng thời thể hiện tư thế chủ động trong chiến đấu, không sợ hãi điều gì của quân ta.

(Bản dịch thơ của Trần Trọng Kim đã giảm bớt đi sự mạnh mẽ, dồn dập, thế chủ động trong chiến đấu của ta)

- 2 câu thơ đầu không chỉ đơn giản là phép liệt kê - kể tên 2 chiến thắng nổi bật, oanh liệt của quân ta, mà ở đây tác giả còn sử dụng phép đối:

• Đoạt - cầm
• Chương Dương độ - Hàm Tử quan

→ Việc sử dụng phép đối như vậy giúp tạo sự đăng đối, uyển chuyển cho câu thơ, đồng thời làm nổi bật lên những chiến công hiển hách của tác giả

- Việc dùng tên địa danh nơi diễn ra cuộc chiến làm chủ thể thực hiện hành động chiến đấu giúp thể hiện tư tưởng đoàn kết quân dân của tác giả - chiến thắng lừng lẫy ấy là do sự cố gắng, đoàn kết của toàn quân, dân dưới sự lãnh đạo của vị tướng tài giỏi

⇒ Hai câu thơ đầu ca ngợi chiến thắng hào hùng của dân tộc trong cuộc chiến đấu chống quân Mông – Nguyên xâm lược, qua đó thể hiện lòng tự hào dân tộc.

b. Hai câu thơ còn lại: thể hiện khát vọng đất nước muôn đời thái bình, thịnh trị

Thái bình tu trí lực,

Vạn cổ thử giang san.

Thái bình nên gắng sức,

Non nước ấy nghìn thu

- Tác giả có tư tưởng, suy nghĩ vô cùng tiến bộ và kịp thời: tuy vừa mới kết thúc chiến đấu, men say chiến thắng vẫn còn ngây ngất, nhưng Trần Quang Khải đã suy nghĩ về những điều trong tương lai - không hề có ý định "ngủ quên trong chiến thắng".

- Là 1 vị tướng quân trực tiếp tham gia chiến đấu, tác giả hiểu rõ để có được hòa bình phải trải qua nhiều khó khăn, vì thế ông đưa ra lời khuyên cho mọi người:

• Nên gắng sức lao động, xây dựng phát triển đất nước, để tổ quốc giàu mạnh, phát triển không ngừng
• Khi đất nước giàu mạnh, thịnh trị thì mới có thể an bình đến mãi về sau, không phải lo sợ trước bất kì kẻ thù nào

→ Những khuyên răn, nhắc nhở về thái bình - thịnh trị đến mãi về sau cho muôn dân của tác giả là một tư tưởng mang giá trị nhân đạo sâu sắc.

III. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ:

• Nội dung: Bài thơ thể hiện hào khí chiến thắng và khát vọng thái bình, thịnh trị của dân tộc ta ở thời đại nhà Trần
• Nghệ thuật: thể thơ ngũ ngôn tứ tuyệt, hình thức diễn đạt cô đúc, dồn nén cảm xúc vào bên trong,…

- Cảm nhận chung về bài thơ: Bài thơ chính tới cảm hứng hào sảng, tự hào, kiêu hãnh trước những chiến công lẫy lừng, vang dội trước kẻ thù. Niềm tin, khát vọng dân tộc thái bình, thịnh trị. Bài thơ là khúc khải hoàn ca hùng tráng, cao đẹp của dân tộc.

......................................