Nam Cao là một trong những tác giả văn học chuyên viết truyện ngắn và chủ đề chính là xã hội phong kiến xưa. Ông đã để lại cho văn học Việt Nam nhiều tác phẩm mang giá trị to lớn, góp phần làm phong phú nền văn học nước nhà trong số đó phải kể đến truyện ngắn "Lão Hạc" là tiêu biểu nhất. Nhân vật Lão Hạc đã để lại cho người đọc những dư âm khó quên.

Truyện ngắn "Lão Hạc" được đăng báo năm 1943 và được đánh giá là tác phẩm tiêu biểu của khó tàng truyện ngắn hiện thực. Truyện nhằm phản ánh, tố cáo hiện thực của xã hội phong kiến đối với cuộc sống của người nông dân trong thời kì Cách mạng tháng Tám. Nhân vật Lão Hạc là hiểu tượng cho hình ảnh người nông dân nghèo, hoàn cảnh không mấy tốt đẹp, vợ thì mất sớm để lão phải gà trống nuôi con. Anh con trai lão do không đủ tiền lấy vợ, quẫn chí cũng bỏ lão đi làm ở đồn điền cao su. Sau khi đi con trai lão đã gửi gắm cho lão một con chó, lão đặt tên nó là cậu Vàng, lão rất quý nó coi nó như người bạn thân của lão. Đợt đó do mất mùa, hoa màu bị trôi hết, lão bị ốm và không có việc gì làm, lão sợ tiêu tiền dành dụm cho con, lão đành bán cậu Vàng đi. Sau khi bán chó, lão đã khóc hu hu như con nít vì đã trót lòng lừa gạt một con chó. Rồi lão sang nhà ông Giáo, gửi ông ba mươi đồng bạc và nhà trông coi hộ mảnh vườn. Kể từ sau hôm đó, lão Hạc chỉ ăn khoai. Khi khoai hết thì lão chế được món gì, ăn món ấy; rồi đến chuối, sung luộc, rau má,…Lão lại tiếp tục một cuộc sống khốn khó, thiếu thốn nhưng những lúc khó khăn của lúc này con khó khăn hơn lúc xưa rất nhiều nhưng lão vẫn quyết tâm từ chối từ sự giúp đỡ của người khác. Nhưng cuối cùng lão Hạc vẫn chọn cách tự kết liễu cuộc đời mình bằng bả chó xin được của Binh Tư, cái chết của lão đau đớn, vật vã khiến cho ai chứng kiến cũng phải xót xa thương cảm. Trong truyện, nhân vật lão Hạc dù sống trong hoàn cảnh nghèo khổ, những vẫn luôn giữ được những đức tính tốt đẹp

Lão Hạc là một người cha hết lòng yêu thương con, nguyện hy sinh bản thân để giữ lại mảnh vườn cho con. Lão thương con, lão đã cố gắng kiếm tiền cho con trai lấy vợ nhưng dù lão có cố đến mấy cũng không thể nào lo cho con được. Cũng bởi vì thế mà con trai lão đã bỏ đi đồn điền cao su, nơi ấy dễ đi khó về. Anh con trai cũng vì thế mà biền biệt một năm trời không có tin tức gì về. Lão chỉ biết sống trong cô độc một mình với kỉ vật mà con lão đã để lại là một con chó, lão coi nó như con của lão vậy, lão đặt tên cậu Vàng, khi buồn lão lại tìm cậu Vàng để tâm sự. Lão đã cố gắng kiếm chút thức ăn sống cho qua ngày, cố sống để đến ngày con trai lão trở về rồi lập gia đình cho nó. Nhưng cuộc sống lại không được như ý mình mong muốn, lão ốm yếu tiều tụy đi nhiều, trận ốm kéo dài đã khiến tiền dành dụm của lão cạn kiệt. Không có việc làm, hoa màu thì bị trôi hết, cuộc sống của lão càng ngày trở nên khó khăn. Nhưng dù có khó khăn lão vẫn không muốn tiêu dù chỉ 1 đồng nào trong số tiền lão dành dụm cho con trai lão. Cuối cùng, lão đành đưa ra quyết định đau lòng là bán cậu Vàng đi. Sau khi bán Lão đã sang nhà ông giáo giữ hộ mảnh vườn và 30 đồng bạc để lo ma chay cho mình.

Lão Hạc không chỉ có tình yêu thương, lo lắng mà lão còn có cả tấm lòng giàu tình yêu thương cho dù là một con chó. Tất cả đã bộc lộ khi lão bán con chó. Lão cảm thấy ăn năn, hối hận vì tự tay bán nó. Ngày khi bán chó xong, lão sang nhà ông giáo tâm sự, những nếp nhăn trên mặt não co rúm, như xô lại để ép nước mắt trào ra. Cái đầu lão nghẹo một bên, lão mếu máo như một đứa con nít. Lão kể tâm sự với ông giáo mà như lão đang tự trách bản thân mình đã đi lừa một con chó

Lão Hạc là người nông dân nghèo khổ, có cuộc sống thiếu thống nhưng có lòng tự trọng, tình nghĩa và trung thực. Lão không nhận sự giúp đỡ của ông giáo, lão đã tự tay chuẩn bị ma chay cho chính mình, lão đã đưa cho ông giáo chút tiền cần thiết và phần còn lại nhờ bà con hàng xóm giúp hộ. Lão không muốn mắc nợ ai hết, lão tự lực cánh sinh làm nụng để lại sống qua ngày. Cũng có thể do bán cậu Vàng lão cảm thấy lương tâm cắn rứt lão mới qua nhà Binh Tư xin ít bà chó và với lí do bắt cho nhà khác, chính vì lẽ đó mà ông giáo đã hiểu lầm lão Hạc cho đến khi chứng kiến cảnh lão Hạc chết một cách đau đớn, vật vã. Lão Hạc, cho đến cuối đời, lão luôn là một người có trái tim nhân hậu, tấm lòng yêu thương con vật thật đáng trân trọng và ngưỡng mộ biết bao.

Qua truyện ngắn Lão Hạc của Nam Cao đã thể hiện một cách chân thực, rõ nét về hình ảnh người nông dân sống trong xã hội xưa là hình ảnh của người lao động cần cù, chăm chỉ, lương thiện, nhưng lại chiu sự chèn ép của xã hội phong kiến thối nát. Chính sự tàn ác của xã hội phong kiến đã dồn cho người dân bước vào đường cùng

Nhà văn Nam Cao đã tạo nhân vật Lão Hạc trong tác phẩm của ông thật sinh động, chân thật. Câu chuyện đã thể hiện được những suy nghĩ, tính cách, hành động của nhân vật một cách chi tiết qua những câu văn. Quan nhất vẫn là ông đã cho người đọc những ấn tượng sâu sắc về lòng yêu thương con, sự trong sáng, trung thực và đức tính nhân hậu của lão Hạc.