Đề bài: Bình giảng khổ thơ sau trong bài thơ "Bác ơi!" của Tố Hữu:

"Bác sống như trời đất của ta

Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa

Tự do cho mỗi đời nô lệ

Sữa để em thơ, lụa tặng già".

Bài làm

    Ngày 2-9-1969, Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời. Trong dịp lễ quốc tang lãnh tụ vĩ đại, bài thơ "Bác ơi!" của Tố Hữu được giới thiệu trên báo "Nhân dân", sau này in trong tập thơ "Ra trận". Bài thơ gồm có 52 câu thơ thất ngôn, chia đều thành 13 khổ thơ. Bốn khổ đầu thể hiện nỗi đau thương bao trùm sông núi và lòng người. Sáu khổ thơ giữa ca ngợi công đức to lớn của Bác Hồ. Ba khổ thơ cuối nói lên nổi thương tiếc Người và nguyện thực hiện lời Bác dặn. Đây là khổ thơ thứ 7 nằm trong phần 2 bài thơ "Bác ơi!":

"Bác sống như trời đất của ta

Yêu từng ngọn lúa, mỗi cành hoa

Tự do cho mỗi dời nô lệ

Sữa để em thơ, lụa tặng già".

    Đoạn thơ đã ca ngợi tầm vóc và tâm hồn cao cả, lớn lao; tình yêu thương mênh mông của Bác Hổ kính yêu. Mỗi câu thơ là một khám phá, một nét vẽ tuyệt đẹp tâm hồn của Bác. Giọng thơ trang trọng, trang nghiêm.

    Câu thơ thứ nhất là một so sánh, một lời ngợi ca khẳng định:

"Bác sống như trời đất của ta".

    "Trời đất của ta" là quê hương đất nước, là xứ sở thân yêu cửa ta vô cùng tươi đẹp, rộng lớn và vĩnh hằng. Cuộc đời "79 mùa xuân" và đời sống tinh thần của Bác được so sánh với "trời đất của ta" nhằm ca ngợi tầm vóc lớn lao và cao cả của Người. Đó là sự nghiệp cách mạng cứu nước cứu dân, là lí tưởng và đạo đức cách mạng của Bác Hồ. Đó là một tâm hồn trong sáng, thanh cao, thoát khỏi mọi ràng buộc của danh lợi vươn tới cái vô cùng, cái cao cả. Là một chiến sĩ "Mong manh áo vải, hồn muôn trượng". Là một con người Việt Nam mang cái tên đẹp "Ái Quốc" đã "Ôm cả non sông, mọi kiếp người". Lấy thiên nhiên để so sánh với con người là một cách nói quen thuộc của nhân dân ta. Ca ngợi công cha nghĩa mẹ, ca dao có câu:

"Công cha như núi ngất trời

Nghĩa mẹ như nước ngời ngời biển Đông".

    Trong nhiều bài thơ viết về Bác Hồ, với lối nói ấy, Tố Hữu đã sáng tạo nên nhiều câu thơ tuyệt đẹp:

"Bác ngồi đó lớn mênh mông

Trời xanh biển rộng ruộng đồng nước non".

(Sáng tháng năm)

"Bác ơi!

Thôi đập rồi chăng? một trái tim

Đỏ như sao Hỏa, sáng sao Kim!".

(Theo chân Bác)

    Ba câu thơ tiếp theo nói lên lẽ sống cao đẹp và trái tim yêu thương mênh mông của Hồ Chủ tịch hướng tới năm đối tượng đều vì cuộc sống con người. Bác "yêu từng ngọn lúa, mối cành hoa". Hai vế tiểu đối: "từng ngọn lúa // mỗi cành hoa" là biểu tượng vể mỗi nét đẹp của thiên nhiên, vế mỗi thành quả của cuộc sống cần lao, về cái đẹp trong cuộc đời. Tất cả đều được Bác chăm chút, quan tâm. Đó là cách nói ẩn dụ về tình yêu sâu sắc của Bác đối với Đất nước, nhân dân. Câu thơ thứ ba "Tự do cho mối đời nô lệ" nói lên lẽ sống cao đẹp của Người. Yêu tự do và chiến đâu cho tự do: "Tự do cho đồng bào tồi, tự do cho Tổ quốc tôi" là ý nguyện suốt đời của Bác. Câu thơ của Tố Hữu đã nói lên sâu sắc cái gốc nhân ái, cái "ham muốn tột bực" của Người "là làm sao cho nước ta được hoàn toàn độc lập, nhân dân ta được hoàn toàn tự do, đồng bào ta, ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học hành". Tự do là lí tưởng cao đẹp của Hồ Chủ tịch. Trong "Tuyên ngôn độc lập", Người đã viết: "Tất cả các dân tộc trên thế giới đêu sình ra hình đẳng, dân tộc nào cũng có quyền sống, quyền sung sướng và quyền tự do". Sự thật, Người không chỉ mang lại tự do cho dân tộc Việt Nam ta, mà còn góp phần tích cực vào sự nghiệp đấu tranh giành lại tự do cho các dân tộc bị áp bức trên thế giới. Vì thế, câu thơ của Tố Hữu còn mang tẩm khái quát: "Hồ Chí Minh là lương tâm của thời đại".

    Câu thơ cuối đoạn cũng có hai vế tiểu đối thể hiện tình yêu thương mênh mông của Bác Hồ hướng tới hai lứa tuổi cần được quan tâm đặc biệt trong xã hội là em thơ và các cụ già Việt Nam:

"Sữa để em thơ, lụa tặng già".

    Chữ "để" có nghĩa là "để giành cho". Chữ "tặng" thể hiện một tấm lòng, một cách ứng xử vô cùng trân trọng quý mến. Với tuổi thơ Việt Nam, Bác đã dành cho tất cả tình thân yêu. San sẻ một ánh trăng thu sáng ngời. Nhiều cái hôn Bác dành cho các cháu gần xa. Các vị lão giả cao niên "xưa nay hiếm" chắc đều đã về cõi thiên thu, nhưng những chiếc áo lụa Bác Hồ tặng các cụ, vẫn mãi mai là kỉ vật thiêng liêng mà con cháu gìn giữ đến muôn đời mai sau? Cả ba câu thơ đều viết dưới hình thức liệt kê và đối xứng, tựa như những trang đời của Bác Hồ được dần mở rộng ra. Và mỗi chúng ta tưởng như đang mở rộng tầm mắt và tâm hồn chiếm lĩnh dần "hương nhân ái" Hồ Chí Minh, như nhà thơ Chế Lan Viên đã viết:

"Đoá hoa sen mặt đất tỏa hương trời

Hương nhân ái thấm vào hồn ta mãi".

    Đoạn thơ trên đây của Tố Hữu không có hình tượng mĩ lệ, nhưng đọc lên, "tình thơ, hương thơ, hồn thơ" cứ quyện lấy lòng ta mãi. Tố Hữu đã dùng cách nói bình dị, hồn nhiên để thể hiện cái cao cả vĩ đại, đó là tâm hồn và nhân cách cao đẹp Hồ Chí Minh. Các vị ngữ được sử dụng: "sống", "yêu", "cho", "tặng" - đã cho thấy ngòi bút nhuần nhị, tinh tế của Tố Hữu khi viết về Bác Hồ kính yêu. Đoạn thơ trên đã trở thành câu hát của mỗi chúng ta khi nhắc đến tên Người với niềm tự hào và lòng biết ơn vô hạn.