Nhắc đến Thế Lữ là người ta nhớ đến Nhớ Rừng,một bài thơ đầy ý nghĩa. Nhớ rừng gợi tả lên nỗi u uất chán nản của một con hổ bị sa cơ,phải ngang bày với lũ gấu “ dở hơi”. Lời nói,nỗi nhớ của con hổ hay chính là của nhà thơ Thế Lữ. Bao trùm cả bài thơ là cả một nỗi nhớ lớn nhưng đoạn thơ thể hiện nỗi nhớ rõ nhất là đoạn:
“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới
Đâu những bình minh cây xanh nắng gọi
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt
Than ôi thời oanh liệt nay còn đâu.”
Nhớ rừng được in trong tập mấy vần thơ,bài thơ mang nhiều hàm ý,hình ảnh tráng lệ,nhịp điệu du dương hào hùng. Nhà thơ mượn lời con hổ để nói về chính mình,những hình ảnh sự việc đều là những gì mà nó đã trải qua. Nhưng hiện tại phũ phàng khi ngày tháng với nó bây giờ chỉ là “ gặm một nỗi căm hờn trong cũi sắt – Ta nằm dài trông ngày tháng dần trôi” và chịu “ ngang bầy với bọn gấu dở hơi”. Cuộc sống ấy càng làm cho nó nhớ đến nhà,đến nơi nó từng là duy nhất và tất cả mà không một loài vật nào là không sợ nó. Đoạn thơ này miêu tả cuộc sống của con hổ khi chưa bị sa cơ.
Hai câu thơ đầu thể hiện nỗi nhớ khôn nguôi của con hổ về đêm trăng sau khi nó đã ăn uống no nê:
“ Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan”
Hình ảnh tuyệt đẹp với bờ suối và ánh trăng vàng huyền ảo lấp lánh trên suối. Hai từ “ nào đâu” thể hiện sự nuối tiếc hay cũng chính là nỗ nhớ da diết về quê hương của hổ. “ đêm vàng” gợi lên một hình ảnh tráng lệ mà nên thơ bình yên đến kì lạ. Hóa ra vị chúa sơn lâm của ta cũng có những phút giây êm đềm như thế. Đêm vàng kia là vàng của ánh trăng hay là những đêm huy hoàng của hổ. Trong khung cảnh tráng lệ đẹp đẽ ấy hổ đang trong tình trạng “ say mồi”. Hình ảnh “ đứng uống ánh trăng tan” thật đẹp. Ánh trăng kia chiếu trên dòng suối lơ đễnh mà mơ màng,giữa không gian u mịch của rừng già nó hiện lên lung linh huyền ảo. Vị chúa sơn lâm say mồi đã uống tan ánh trăng trên dòng suối. Phải chăng ánh trăng quá đẹp và quá quen thuộc khiến cho con hổ không thoi nhớ đến.
Tiếp đến hai câu thơ sau là nỗi nhớ của hổ về nhừng ngày mưa trên khắp rừng già sâu thẳm:
“ Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang sơn ta đổi mới”
Hết những đêm vàng thì đến những ngày mưa. Từ “ đâu” lại một lần nữa được cất lên thể hiện nỗi nhớ cào xé của con hổ. Qua những hình ảnh đẹp nay ta tưởng như trong làn mưa xối xả ấy vị chua sơn lâm của ta đang đứng lặng im nhìn giang sơn của mình. Đó phải chăng cũng là mọt hình ảnh đẹp trong đoạn thơ hay cũng chính là nỗi nhớ của con hổ? Mưa đến mang lại màu xanh cho cay rừng của chúa sơn lâm,tiếng mưa réo rắt vui tươi và mạnh mẽ như tiếng gầm mưng vui của hổ.
Thực tại u uất chán nản khiến nó nhớ về bình minh sau một giấc ngủ dài:
“ Đâu những bình minh cây xanh nắng gọi
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng”
nắng bình minh len qua từng kẽ lá của cây làm cho cây xanh đẹp hẳn lên. Cái ánh nắng bình minh nhẹ nhàng ấm áp đó đã đánh thức vị chúa sơn lâm dậy sau giấc ngủ dài. Không những thế ánh nắng ấm áp ấy làm cho nó thức dậy với cảm giác vui vẻ hơn. Ánh sáng chưa đủ còn cả âm thanh nữa,đó là tiếng của những chú chim nhỏ hót đón chào bình minh lên. Cũng vì thế cho nên giấc ngủ của con hổ khi thức dậy trở nên tưng bừng biết bao nhiêu.
Đêm vàng trôi qua,ngày mưa kéo đến rồi bình minh nắng gọi và đến hoàng hôn rực màu máu:
“ Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt”
Hai câu thơ như kể về một cuộc đi săn kết thúc,hổ đi tìm nguồn thức ăn cho mình vào mỗi buổi chiều. Đó là những chuyến đi săn đầy vất vả,máu lênh láng là thành quả mà nó đạt được cũng như thể hiện sức mạnh mà nó có. Câu thơ “ Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt” thật đẹp nó gợi lên hình ảnh sau buổi chiều đi săn của hổ,nó đợi mặt trời đỏ gắt kia lặn xuống để trở về với tổ ấm của nó.
Điệp từ đâu qua các câu thơ được điệp đi điệp lại như thể hiện nỗi nhớ của hổ. Nỗi nhớ càng da diết bao nhiêu nó càng chán ghét hiện thực giả dối bấy nhiêu. Và đặc biệt là nó thấy tự hào về cảnh non nước hùng vĩ của rừng già cua nó. Đối với nó mà nói dù nơi nó đang ở có sử sang trang hoàng đến đâu hì cũng không thể sánh kịp rừng già của nó. Tất cả những nỗi nhớ ấy được con hổ cất lên thành một tiếng gầm gào than thở:
“ than ôi thời oanh liệt nay còn đâu”.
Tiếng than thở ấy như vọng về rừng già sau thẳm của nó,tiếng than hay tiếng gọi của hổ về quê hương nơi ở của mình.
Như vậy có thể thấy đoạn trích đã thể hiện được hết cuộc sống hằng ngày và nỗi nhớ da diết của hổ. Sự uất hận,chán ghét thực tại giả tạo làm cho nó càng thêm nhớ về nơi ở của nó. Nó khinh những cái nhân tạo quanh nó,tuy bị sa cơ nhưng nó vẫn luôn hướng về cội nguồn nơi ở của nó. Đoạn thơ kết thúc bằng một tiếng thở dài ngao ngán vọng vào không gian.

Trong những năm tháng rực rỡ nhất của phong trào Thơ mới, Thế Lữ hiện lên như một vì sao mai sáng lòa, lấp lánh. Còn lại với thời gian hôm nay, Thế Lữ gắn bó với bạn đọc bởi bài thơ nổi tiếng nhất của ông: bài thơ Nhớ rừng. Bài thơ ấy dưới tiêu đề của nó, tác giả đã đề một dòng chữ nhỏ: “Lời con hổ trong vườn bách thú”. Xuyên suốt tác phẩm, người đọc hiểu rằng bài thơ là những tâm sự đầy uất hận của con hổ trước cảnh đời hiện tại bức bách, tù túng; nó mơ về những ngày xưa tung hoành, lẫm liệt. Bài thơ đã kín đáo bộc lộ tấm lòng yêu nước của người dân ta thuở đó. Nhưng không dừng lại ở đó, thành công của bài thơ còn nằm ở những đoạn thơ tả cảnh tuyệt mĩ - cảnh rừng sơn lâm trong hồi ức đau thương của con hổ “nhớ rừng”. Tiêu biểu phải kể đến bức tranh tứ bình trong đoạn thơ sau:
“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan
Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới
Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng
Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt”.
(Nhớ rừng - Thế Lữ)
Đoạn thơ nằm trong chuỗi hồi ức về những ngày tháng lẫm liệt chốn rừng xanh uy nghi của con hổ. Giữa cảnh núi rừng dữ dội, lộng lẫy nó là vị chúa tể độc tôn. Đoạn thơ dựng lên bốn cảnh rừng tuyệt mĩ: cảnh đêm trăng, cảnh mưa rừng, cảnh bình minh và cảnh hoàng hôn. Mỗi cảnh được thể hiện bằng hai câu thơ, câu thứ nhất tả cảnh rừng, câu thứ hai miêu tả hình ảnh con hổ trên nền thiên nhiên kì vĩ ấy.
“Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan“.
“Đêm vàng” là hình ảnh ẩn dụ chỉ đêm trăng sáng mọi vật như được nhuộm vàng, ánh trăng như vàng tan chảy trong không gian. Trong đêm trăng, đứng bên bờ suối càng khiến ta cảm nhận hết được sắc màu rực rỡ của thiên nhiên. Mặt nước trong trẻo đón nhận trọn vẹn sắc vàng của trăng càng trở nên lóng lánh kì lạ. Đứng trước khung cảnh ấy, con hổ “say mồi” không chỉ bởi bữa ăn no nê mà còn bởi "uống ánh trăng tan". Đó là một hình ảnh lãng mạn, nó tưởng như mình được chiếm lĩnh trọn vẹn cái đẹp của vũ trụ. ‘
Nếu như hình, ảnh đêm trăng thanh bình bao nhiêu thì cảnh mưa rừng dữ dội bấy nhiêu:
“Đâu những ngày mưa chuyển bốn phương ngàn
Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới”
Cơn mưa ngàn dữ đội, mịt mờ làm rung chuyển núi rừng, làm kinh hoàng những con thú hèn yếu. Nhưng với hổ thì khác, nó không những không sợ hãi trước uy lực của trời đất mà còn coi đó là một thú vui: “Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới”. Cái im lặng say mê trong từ “lặng ngắm” của hổ chứa đựng những sức mạnh chế ngự của một bản lĩnh vững vàng. Nó đang lấy cái tĩnh của một vị chúa tể để chế ngự cái dữ dội của rừng già đại ngàn. Hình ảnh của hổ hiện lên thật phi thường, dũng mãnh.
Câu thơ vừa căng lên đã nhanh chóng tan ra trong tiếng reo ca của cảnh bình minh:
“Đâu những bình minh cây xanh nắng gội
Tiếng chim ca giấc ngủ ta tưng bừng”.
Sau ngày mưa bầu trời bình minh tươi sáng hơn. Con hổ càng khẳng định được vị trí của mình. Ban đêm thì nó thức cùng vũ trụ. Ngày mưa nó “lặng ngắm” giang san. Lúc vạn vật thức dậy thì nó say sưa trong giấc ngủ. Hình ảnh của chúa sơn lâm tự do tự tại muốn gì được nấy, hổ có thể chi phối, chế ngự kẻ khác chứ không ai có thể chế ngự được mình.
Dữ dội nhất, say mê nhất là cảnh rừng thời khắc hoàng hôn:
“Đâu những chiều lênh láng máu sau rừng
Ta đợi chết mảnh mặt trời gay gắt”.
Bức tranh rừng rực rỡ trong gam màu đỏ, đó là màu của máu, màu của ánh sáng mặt trời. Khi chiều tà, ánh mặt trời chuyển sang màu đỏ rực, đó cũng là lúc mặt trời lặn xuống. Nhưng trong con mắt của hổ, thứ ánh sáng bỏng rẫy kia là máu của mặt trời và mặt trời thì đang lịm dần trong cái chết dữ dội. Hổ đang giành lấy quyền lực từ tay vũ trụ để ngự trị.
Đoạn thơ là bộ tranh tứ bình đẹp lộng lẫy. Bốn cảnh thiên nhiên, cảnh nào cũng có núi rừng hùng vĩ tráng lệ với hình ảnh con hổ uy nghi. Nhưng đau xót thay, đây chỉ là cảnh trong dĩ vãng huy hoàng, chỉ hiện ra trong nỗi nhớ. Trước mỗi cảnh thơ đều xuất hiện cụm từ “nào đâu”, “đâu những”, chúng thể hiện niềm nuối tiếc khôn nguôi, nỗi xót xa đau đớn trong lòng hổ. Giấc mơ huy hoàng khép lại trong tiếng than: "Than ôi! Thời oanh liệt nay còn đâu".