Viết về đề tài lao động thì có lẽ bài " đoàn thuyền đánh cá " là một trong những bài được yêu thích nhất , phản ánh không khí lao động sôi nổi của miền Bắc trong xây dựng hòa bình. Cảm hứng trữ tình được diễn tả theo mạch cảm xúc hoàng hôn - đêm trăng - bình minh như có ý nghĩa một thời đại huy hoàng đang mở ra trước mắt, cuộc sống cần lao của nhân dân ta đang có sự thay đổi, hướng tới cuộc sống tốt đẹp.
Với đôi mắt quan sát sắc sảo, trí tưởng tượng phong phú và trái tim nhạy cảm , nhà thơ đã vẽ nên khung cảnh lao động tuyệt vời trên biển.
Và nghệ thuật tu từ ở đây được bộc lộ rõ qua các câu thơ:
"mặt trời xuống biển như hòn như hòn lửa
Sóng đã cài then đêm sập cửa"
- nghệ thuật so sánh, nhân hóa, liên tưởng
cái thoáng rộng của thời gian và không gian của một ngày đang khép lại , vầng mặt trời đang từ từ lặn xuống ,những tia nắng nắng chói chang dường như đang biến mất dần, đủ để cho ngôi nhà vũ trụ khi màn đêm buông xuốngkhông còn lạnh lẽo và tối tăm, sự tuần hoàn đều đặn của thiên nhiên được miêu tả tài tình và rõ rệt bằng hai từ " xuống biển', -> cảnh trở nên hùng vĩ, lộng lẫy
- còn màn đêm khi buông xuống như cánh cửa và những lượn sóng là chiếc then cài. ==>hình ảnh nhân hóa, so sánh và liên tưởng
>>đưa hình ảnh thiên nhiên gần gũi với con người và thiên nhiên rộng lớn cũng không còn đối lập, tất cả như mang lại một cái gì đó gần gũi , thân thiết, vũ trụ bao la là ngôi nhà lớn của con người
" đoàn thuyền đánh cá lại ra khơi
câu hát căng buồm với gió khơi'
- nghệ thuật dùng từ "lại"
biện pháp tu từ ẩn dụ " câu hát căng buồm"
+ ở đây có sự tương phản khi vũ trụ nghỉ ngơi thì cũng là lúc hoạt động đánh bắt cá của người dân hoạt động, từ " lại "trong câu nhấn mạnh đoàn thuyền đánh thức biển đêm, và đây không phải là lần đầu tiên mà là những hoạt động thường xuyên của người đánh cá trên biển
+ "câu hát căng buồm": hình ảnh thơ mộng , khỏe khoắn và đầy lãng mạng, câu hát hòa cùng tiếng gió thổi căng buồm, đó là tiếng hát của người dân lao động làm chủ thiên nhiên, đất nước, sự giàu có của biển cả và cả sự hi vọng về một chuyến ra khơi nhiều hải sản
- tiếng hát, gió khơi, buồm căng là 3 chi tiết nghệ thuật mang tính tượng trưng cho một tinh thần phấn khởi, hăng say và một khí thế ra khơi luôn tràn đầy.
- khổ thơ tiếp theo cũng có sử dụng nghệ thuật tu từ ẩn dụ
"hát rằng cá bạc biển đông lặng
Cá thu biển đông như đoàn thoi
Đêm ngày dệt biển muôn luồng sáng
Đến dệt lưới ta đàn cá ơi"
+ chuyện làm ăn có nhiều may rủi, ra khơi đánh cá học mong muốn có một chuyến ra khơi thắng lợi, biển lặng sóng êm và đánh bắt được nhiều. Niềm mong ước ấy được phản ánh qua tấm lòng hồn hậu của ngư dân trải qua nhiều nắng ,gió, bão tố trên biển Hình ảnh : "cá bạc" đoàn thoi" dệt biển"," luồng sáng", "dệt lưới"... hình ảnh so sánh ẩn dụ, nhân hóa...
*phân tích tương tự với những khổ thơ tiếp theo *
với hình ảnh đẹp của đất nước
"Thuyền ta lái gió với buồm trăng
Lướt giữa mây cao với biển bằng...vv
- thông qua bút pháp nghệ thuật của mình, Huy Cận đã làm sáng lên hình ảnh Việt Nam-đất nước-con người với những hình ảnh bình dị , nhưng dưới ngòi bút và cảm nhận tinh tế đã làm nổi lên ngay trong những câu thơ, sự thay đổi về đất nước, mong ước của con người và điều muốn nói nữa ở đây là xây dựng lên hình ảnh " lao động " của con người, sự vất vả , chịu khó và dũng cảm...
Bài thơ như một tràng ca về lao động, về đất nước tươi đẹp , khúc ca ấy khỏe khoắn, hào hứng kết hợp với sự tuần hoàn của vũ trụ, chính vì vậy mà " Đoàn thuyền đánh cá' được xem như một cảm hứng mới về thiên nhiên, đất nước, niềm tin vào cuộc sống .