Cai lệ : viên cai chỉ huy một tốp lính , là chức quan thấp nhất trong quân đội thực dân phong kiến .
ở làng Đông Xá , cai lệ được coi là tên tay sai đắc lực của quan phủ , giúp quan tróc nã những người nghèo chưa nộp đủ tiền sưu thuế . Có thể nói đánh trói người là nghề của hắn , được hắn làm với một kĩ thuật thành thạo và sự say mê.
- Cử chỉ , hành động của cai lệ : sầm sập tiến vào với roi song , tay thước và dây thừng trợn ngược hai mắt quát , giật phắt cái dây thừng và chạy sầm sập đến chỗ anh Dậu , bịch luôn vào ngực chị Dậu , tát vào mặt chị một cái đánh bốp ....
- Lời nói : hắn chỉ biết quát , thét , hầm hè , nham nhảm giống như tiếng sủa , rít , gầm của thú dữ .
Bản chất cai lệ được bộc lộ : đó là kẻ tàn bạo , không chút tình người . Hắn cứ nhằm vào anh Dậu mà không bận tâm đến việc hôm qua anh ốm nặng tưởng chết
Hắn bỏ ngoài tai mọi lời van xin , trình bày lễ phép có lí có tình của chị Dậu . Trái lại , hắn đã đáp lại chị Dậu bằng những lời lẽ thô tục , hành động đểu cáng , hung hãn , táng tận lương tâm .
- Trong bộ máy XH đương thời , cai lệ chỉ là gã tay sai mạt hạng nhưng núp dưới bóng quan phủ hắn tha hồ tác oai tác quái . Hắn hung dữ , sẵn sàng gây tội ác mà không hề chùn tay , cũng không hề bị ngăn chặn vì hắn đại diện cho nhà nước nhân danh
phép nước để hành động .
Có thể nói , tên cai lệ vô danh không chút tình người là hiện thân đầy đủ nhất , rõ nét nhất của xã hội thực dân phong kiến đương thời .

Bằng ngòi bút hiện thực sinh động,đoạn trích tức nước vỡ bờ của Ngô Tất Tố đã vạch trần bộ mặt ác nhân của thực dân phong kiến đương thời, dẫm xéo lên tội ác,sự bất công của xã hội kim tiền ghê tởm. Đã đẩy người nông dân vào tình cảnh đáng thương đường cùng tiêu biểu đó là chị Dậu. Và cái lệ đã trở thành biểu tượng của tầng lớp cầm quyền thời bấy giờ
Ngay từ lúc bắt đầu tác phẩm dù chưa nhắc đến bóng dáng cai lệ ta vẫn có thể cảm nhận được sự độc ác của hắn đến nhường nào khi thấy tình cảnh anh Dậu kiệt quệ sức lực lẫn tinh thần.Sau khi chị Dậu nấu cháo xong,chưa kịp chạm lưỡi thì cai lệ sầm sập đếp: roi song, tay thước,...Một thái độ hung hãn hành động ngông cuồng không hề giống những người thu thuế bình thường(thủ quỹ),không mang sách bút ghi chép lại là những vũ khí thường xuyên chà đạp lên thân thể con người,nhuốm máu,mồ hôi người nông dân nghèo khổ.Rồi quát lớn,thúc tiền sưu trong khi gia cảnh nhà chị Dậu khốn cung đến nỗi phải bán đứa con đầu lòng vào ổ chó chưa mở mắt. Bản chất hống hách,hách dịch,kiêu ngạo được Ngô Tất Tố bóc trần.
Chị Dậu dù rất lễ phép,xưng cháu ông nhưng cai lệ "trợn ngược hai mắt" vô lương tâm mà chửi mắng,sỉ vả chị.Sự thiếu học,vô đạo đức được thể hiện rõ ràng trên con người này.
Mặc cho sự đau ốm của anh Dậu,Cai lệ bắt tên người nhà lí trưởng trói về. Đối với một tên hầu lí vẫn có chút sợ hãi không dám làm nhưng tên cai "giật phắt cái dây thừng"," chạy sầm sập" trói anh Dậu.Sự vô nhân đạo, lòng lang dạ thú được bóc mẽ từ đây.
Cai lệ là tên vô cùng hèn hạ. Ngay cả phụ nữ cũng dám ra tay"bịch luôn vào ngực chị D mấy bịch","tát vào mặt".Dù có là tay sai cho bọn lí,dù là trong xh bất công này tên cai ấy cũng chỉ là một con người bình thường,xuất thân cũng từ người nông dân nghèo khổ. Bởi vì đâu mà hắn mất hết tính người,đạo đức cơ bản đối nhân xử thế rồi trở nên tay khát máu tàn bạo không khác gì bọn súc sinh cầm thú.
Cai lệ là hình nhân tiêu biểu cho tầng lớp thống trị đen tối xấu xa,tham lam vắt kiệt từng hơi thở nguồn sống cỏn con của những con người vô tội bất hạnh.Ngô Tất Tố đã xây dựng khéo léo thành công nhân vật phản diện cai lệ để nhằm nổi bật nội dung tư tưởng của của đoạn trích.

Ngay từ lúc bắt đầu tác phẩm dù chưa nhắc đến bóng dáng cai lệ ta vẫn có thể cảm nhận được sự độc ác của hắn đến nhường nào khi thấy tình cảnh anh Dậu kiệt quệ sức lực lẫn tinh thần.Sau khi chị Dậu nấu cháo xong,chưa kịp chạm lưỡi thì cai lệ sầm sập đếp: roi song, tay thước,...Một thái độ hung hãn hành động ngông cuồng không hề giống những người thu thuế bình thường(thủ quỹ),không mang sách bút ghi chép lại là những vũ khí thường xuyên chà đạp lên thân thể con người,nhuốm máu,mồ hôi người nông dân nghèo khổ.Rồi quát lớn,thúc tiền sưu trong khi gia cảnh nhà chị Dậu khốn cung đến nỗi phải bán đứa con đầu lòng vào ổ chó chưa mở mắt. Bản chất hống hách,hách dịch,kiêu ngạo được Ngô Tất Tố bóc trần. Chị Dậu dù rất lễ phép,xưng cháu ông nhưng cai lệ "trợn ngược hai mắt" vô lương tâm mà chửi mắng,sỉ vả chị.Sự thiếu học,vô đạo đức được thể hiện rõ ràng trên con người này. Mặc cho sự đau ốm của anh Dậu,Cai lệ bắt tên người nhà lí trưởng trói về. Đối với một tên hầu lí vẫn có chút sợ hãi không dám làm nhưng tên cai "giật phắt cái dây thừng"," chạy sầm sập" trói anh Dậu.Sự vô nhân đạo, lòng lang dạ thú được bóc mẽ từ đây. Cai lệ là tên vô cùng hèn hạ. Ngay cả phụ nữ cũng dám ra tay"bịch luôn vào ngực chị D mấy bịch","tát vào mặt".Dù có là tay sai cho bọn lí,dù là trong xh bất công này tên cai ấy cũng chỉ là một con người bình thường,xuất thân cũng từ người nông dân nghèo khổ. Bởi vì đâu mà hắn mất hết tính người,đạo đức cơ bản đối nhân xử thế rồi trở nên tay khát máu tàn bạo không khác gì bọn súc sinh cầm thú