Hồ có từ thời Hùng Vương (Theo sách Tây Hồ chí). Thời điểm đó, nơi đây là một bến giáp sông Hồng, thuộc động Lâm Ấp, nên người ta đặt đây là bến Lâm Ấp.
Dưới thời Hai Bà Trưng, xung quanh hồ có rất ít người sinh sống, và họ thường sống bằng nghề ăn bắt thú rừng, các loại thủy sản như tôm, cua, cá và trồng trọt.
Hồ được bao bọc bởi rừng thực vật với những loại cây chủ yếu như tre ngà, bàng, gỗ tầm,… Ngoài ra, nơi đây còn là nơi chứa đựng các loại động vật vừa và nhỏ, có cả những loại thú quý hiếm. Hiện nay vẫn có hệ sinh thái phong phú với các loại thực vật như sen, tảo,.. hay động vật thì là nguồn khai thác ốc dồi dào.
Về địa lý, đây là hồ ngoại sinh, dạng lòng chảo, nó đã được ngành địa chất và lịch sử của nước ta chứng minh là một phần của sông Hồng.
Dưới thời nhà Lý và Trần, thì nơi đây là một thắng cảnh. Nó đã được tìm thấy và khai thác. Nhân dân dưới thời đó đã biến nơi đây thành nơi khai hoang, lập ấp và nuôi tầm dệt lụa.