Ngồi nhìn bức vẽ phác họa, thành quả của chuyến đi thực tế lên Lào Cai, tôi không ngừng suy nghĩ. Bức tranh là hình ảnh một anh thanh niên có tầm vóc nhỏ bé từ trên sườn đồi chạy xuống. Nét mặt anh đầy phấn khởi cùng nụ cười rạng rỡ, ánh mắt háo hức khiến người ta nhìn thấy được một cái gì đó rất hấp dẫn ở anh. Có lẽ đó là niềm say mê sống, say mê làm việc.
Anh thanh niên vốn quê ở thị xã Lào Cai. Anh mang trong mình một tình yêu tổ quốc thiết tha và tình yêu cuộc sống cuồn cuộn chảy. Mấy năm trước, hai bố con anh cùng viết đơn xin ra lính đi mặt trận chiến đấu. Làm trai giữa thời chiến, chắc chắn đó sẽ là lựa chọn đầu tiên. Bố anh được chọn, ngày hôm sau thì nhập ngũ rồi vào miền Nam. Anh hụt hẫng đến mấy ngày.

Thanh niên sức dài vai rộng lẽ nào lại có thể ngồi không, hững hờ với tổ quốc. Anh muốn được làm cái gì đó có ý nghĩa cho đất nước. Anh muốn gắn chặt mình với nhiệm vụ của nhân dân, của đất nước. Không bỏ cuộc, anh xung phong lên làm công tác khí tượng thủy văn kiêm vật lí địa cầu ở Sa Pa.

Cuộc sống thật kì diệu. Ẩn sâu ở đâu đó, trong cuộc sống bề bộn này, cái đẹp luôn hiện hữu. Ở khắp mọi miền đất nước, cái đẹp đang chờ đợi được khám phá. Chân tôi vẫn còn khỏe. Dĩ nhiên là tôi sẽ tiếp tục đi, đi đến khi nào không thể đi được nữa mới thôi.

Nơi anh làm việc là đỉnh Yên Sơn cao hai nghìn sáu trăm mét. Trên núi đặt cả một hệ thống dàn máy quan trắc khí tượng. Anh làm việc một mình. Công việc của anh là đo gió, đo mưa, đo nắng, tính mây, đô chấn động mặt đất, dự vào việc báo trước thời tiết hằng ngày, phục vụ sản xuất, phục vụ chiến đấu.

Hằng ngày, anh có nhiệm vụ đi ghi số liệu từ các máy, quan sát bầu trời ngày và đêm, thực hiện các việc đo đếm rồi lấy số liệu báo cáo về trung tâm. Nghe chừng công việc có vẻ đơn giản nhưng kì thực rất vất vả. Để có số liệu chính xác và báo cáo kịp thời, cứ bốn tiếng đồng hồ anh đi ghi số liệu một lần. Gian khổ nhất là lên ghi và báo về lúc một giờ sáng. Trời Tây Bắc rét căm căm như cắt vào da thịt. Gió tuyết và sự lặng im đáng sợ của chốn rừng núi hoang vu quả thực là một trở ngại to lớn thử thách lòng dũng cảm trong anh. Nhưng cứ đều đặn, lúc nào anh cũng có số liệu chân thục báo về.

Càng nghĩ về cuộc sống và công việc của anh mà tôi càng thêm nể phục. Thật ít khi ta phải sống một mình. Mà dẫu khi ta có sống một mình đi chăng nữa thì xung quanh ta luôn còn có mọi người. Như anh lại sống một mình nơi đỉnh cao vắng lặng không một bóng người như thế này quả thật là một người dũng cảm, không biết sợ là gì.

Chưa cần đến nỗi cô đơn vì vắng bóng người. Như bác lái xe đã kể, anh thèm gặp người ghê lắm. Vì muốn được nói chuyện được nhìn ngắm con người mà anh đã nghĩ ra một cái trò thật hay ho. Đó là lăn các khúc gỗ ra chặn đường xe đi. Để rồi khi có xe nào dừng lại, anh hò hởi chạy tới phụ khiên khúc gỗ bỏ ra. ĐƯợc nói chuyện, hỏi han, cười vui là anh mãn nguyện rồi.

Càng đáng sợ hơn nữa là ở một mình như anh. Nếu lỡ có ốm đau bệnh tật gì biết kêu ai. Hay như gặp phải rắn rết biết làm thế nào. Chốn Lào Cai cũng lắm hổ dữ, gấu hoang. Nỗi hiểm nguy lúc nào cũng cứ rình rập khắp nơi. Chưa nói đến lương thực, thuốc men thiếu thốn, chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ khiến người ta lạnh cả người mà sớm bỏ về thôi.

Để vượt qua tất cả khó khăn ấy, anh thanh niên vừa tự lực phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ vừa tự an ủi mình bằng một lí tưởng cao đẹp. Anh ấy không hề thấy cô độc. Anh thấy xung quanh anh có biết bao người đang ngày đêm làm việc như thế. Dù họ ở rất xa nhưng anh lại cảm thấy đang rất gần. Một khi tổ quốc nằm trong trái tim thì không có nơi nào là xa xôi, nhân dân nằm trong trái tim thì không ai còn xa lạ nữa. Lí tưởng của anh cũng là lí tưởng của bao nhiêu thanh niên trai trẻ khác đang từng ngày từng giờ dâng hiến cho đất nước. Anh hòa mình vào nhịp sống của đất nước, thực sự cảm nhận nhịp sống của cả dân tộc trong từng nhịp đập con tim.

Anh thanh niên là người có lối sống gọn gàng, sạch sẽ, tính tình cởi mở, lại rất hiếu khách. Khi đoàn chúng tôi ghé thăm căn nhà nhỏ của anh, anh đã xuống tận nơi để đón và rộn ràng kể chuyện cho chúng tôi nghe. Anh gửi tặng bác lái xe củ tam thất để bồi dưỡng sức khỏe vợ bác. Anh thật là chu đáo. Mấy hôm trước bác lái xe có bảo vợ ông bị ốm, thế là anh vội đi tìm tam thất làm quà.

Ấn tượng nhất với tôi lúc đó là giữa sự im lặng của đại ngàn lại có một người năng động, vui tươi đến thế. Anh hoàn toàn đối lập với hoàn cảnh xung quanh. Gặp anh tôi có cảm giác anh vừa bước ra khỏi một cuộc vui nào đó, sự nhộn nhịp của nó vẫn còn lan tỏa trong anh. Khi bước lên nơi anh ở, tôi kinh ngạc vô cùng. Nó không như những gì tôi đã tưởng tượng khi nghe bác lái xe kể. Một căn nhà sạch sẽ, với một bộ bàn ghế bằng tre nứa. Trên bàn, một ấm trà nóng đã sẵn. Mấy bộ quần áo móc ở góc nhà. Còn có mấy quyển sách được xếp gọn gàng ở đầu giường.

Anh còn trồng rau, trồng hoa và nuôi gà nữa chứ. Có lẽ, thời gian rãnh rỗi, anh tăng gia sản xuất cho bớt nhàm chán như là tìm thú vui trong cuộc sống đơn điệu này.

Anh thanh niên vô cùng tinh tế khi tranh thủ chạy lên trước. Tôi cứ ngỡ là anh chạy lên dọn dẹp đồ đạc trong nhà cho đàng hoàng để đón chúng tôi. Nhưng không phải, anh lên trước để cắt hoa tặng cô gái. Thật không thể kể hết niềm vui sướng và ngượng ngùng của cô kĩ sư khi nhìn thấy vườn hoa rực rỡ giữa mùa hè. Cô chỉ biết “ồ” lên một tiếng rồi quên mất e lệ, cô chạy đến bên người con trai đang cắt hoa

Tôi nhanh chóng bị cuốn hút vào câu chuyện của anh sau đó. Thú thật, lúc đó tôi chỉ biết ngồi mà láng nghe. Mỗi lời nói của anh như chảy thằng vào lòng tôi. Tôi như đã bắt gặp một cái gì đó mà bấy lâu toi ao ước. Đúng rồi! Đó là nghệ thuật, là cái đẹp ở đời. Ôi, một nét thôi cũng đủ khẳng định một tâm hồn, khơi gợi một ý sáng tác. Một nét mới đủ là giá trị của một chuyến đi dài.

Tôi vừa nói chuyện vừa hí hoáy viết vào cuốn sổ tì lên đầu gối. Bác lái xe và cô kĩ sư cũng tranh thủ khám phá cuộc sống xung quanh anh. Tôi không thể vẽ, cũng không thể làm gì tốt hơn là cố viết thật nhanh, ghi lại những gì mình nghĩ. Hội họa thực sự bất lực trước cuộc đời. Hội họa có thể ghi lại cái hình dung của anh nhưng không làm sao có thể ghi được cái niềm tin, lí tưởng và tình yêu cuộc sống đang cuộn chảy trong anh. Tôi bỗng thấy ngòi bút lúc này cũng trở nên bất lực. Tôi quay trở ra vẽ.

Thế nhưng vẽ bây giờ cũng là một việc làm khó, nặng nhọc và gian nan. Phải làm sao và bằng cách nào làm cho người ta hiểu được anh ta mà không phải như hiểu một ngôi sao xa? và làm thế nào để đặt được chính tâm hồn tôi ở trong đó? Chao ôi, bắt gặp được một con người như anh ta là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác. Nhưng hoàn thành sáng tác là một chặng đường dài. Mặc dù nghĩ vậy nhưng tôi cũng cố vẽ, chấp nhận thử thách khắc nghiệt này. Dù người thanh niên đã có giới thiệu một vài người khác nhưng vẫn ngồi yên cho tôi vẽ.

Tôi vẽ anh. Tôi vẽ cái tinh thần của anh. Nhưng dường như tôi không đang vẽ. Tôi đang kể chuyện bằng nét vẽ. Toi không đủ tài năng để vẽ hết được điều tôi đang nghĩ. Nó thật quá lớn lao. Nó vượt quá sự dung chứa của tâm hồn tôi. Trong cái lặng im của Sa Pa, dưới những dinh thự cũ kĩ của Sa Pa, Sa Pa mà chỉ nghe tên, người ta đã nghĩ đến chuyện nghỉ ngơi, có những con người làm việc và lo nghĩ như vậy cho đất nước.

Tôi lại boăn khoan suy nghĩ. Người thanh niên đáng yêu thật nhưng làm tôi nhọc quá. Với những điều làm cho người ta suy nghĩ về anh, về những điều anh suy nghĩ trong cái vắng vẻ vòi vọi hai nghìn sáu trăm mét khi ra gặp người. Những điều suy nghĩ đúng đắn bao giờ cũng có vang âm, khơi gợi bao điều suy nghĩ khác trong đầu óc người khác. Có sẵn mà chưa rõ hay chưa được đúng.

Buổi gặp gỡ ngắn ngủi kết thúc. Ba mươi phút trôi qua như chớp nhoáng. Tôi thấy tiếc quá, tôi muốn ở lại thêm chút nữa nhưng không được. Bác lái xe thúc giục chúng tôi lên đường. Ra đến cửa, tôi cầm tay anh lác lắc nói sẽ quay lại và sẽ ở chơi trò chuyện với nah mấy hôm. Anh mỉm cười thật tươi gật đầu đồng ý. Lần lượt cô kĩ sư trẻ và bác lái xe cũng từ biệt anh. Ra đến cửa, anh ấn cái làn trứng vào tay tôi, nói làm quà và không thể tiễn chúng tôi xuống tới xe, vẻ mặt khó hiểu.
Kết quả của chuyến đi thực tế lên Lào Cai thật ý nghĩa. Tôi sẽ dành thời gian để hoàn thiện bức tranh này. Tôi sẽ làm cho mọi người hiểu rõ và trân trong anh, trân trong tất cả những con người đang âm thầm làm việc ở những nơi xa xôi, hẻo lánh không người. Họ thực sự là những anh hùng. Cuộc chiến của học không tiếng súng, không đổ máu nhưng không kém phần hiểm nguy và đáng sợ. Họ cần phải được biết đến, cần trân trọng và tôn vinh. Nhất định rồi, tôi sẽ làm tốt điều đó. Tôi sẽ trở lại nơi ấy một lần nữa. Và biết đâu, thế nào tôi cũng về ở hẳn ở đấy.