Soạn bài những đứa trẻ của Mác-xim Go-rơ-ki
I. Đọc – hiểu văn bản
Câu 1. Chia bài văn thành ba phần.
Phần 1: Từ đầu đến “ấn em nó cúi xuống”: Tình bạn tuổi thơ trong trắng.
Phần 2: Từ “Trời bắt đầu tối” đến “Cấm không được đến nhà tao”: Tình bạn bị cấm đoán.
Phần 2: Còn lại: Tình bạn vẫn cứ tiếp diễn.
Những chi tiết xuất hiện ở phần một: Ba đứa trẻ hàng xóm, chuyện về những con chim, những câu chuyện cổ tích, chuyện về người bà hiền hậu lại xuất hiện ở phần ba tạo nên sự kết nối chặt chẽ, gây ấn tượng lắng đọng ở người đọc.
Câu 2. Xem xét hoàn cảnh của chú bé A – li – ô – sa, ba đứa con đại tá Ốp – xi – a – ni - cốp và quan hệ giữa hai gia đình để lý giải vì sao tình bạn tuổi thơ trong trắng ấy để lại ấn tượng sâu sắc cho nhà văn khiến hơn ba mươi năm sau ông vẫn còn nhớ như in và thuật lại hết sức xúc động.
- Ông bà ngoại của A – li – ô – sa là hàng xóm với đại tá Ốp – xi – a – ni – cốp nhưng thuộc thành phần xã hội khác nhau. Một bên là dân thường, một bên là quan chức ở xa. Đại tá không cho những đứa con của mình chơi với A – li – ô – sa.
- Do sự tình cờ A – li – ô – sa đã góp sức cứu đứa nhỏ nhà đại tá rơi xuống giếng nên ba đứa trẻ nhà đại tá biết tấm lòng A – li – ô – sa và rủ A – li – ô – sa sang nhà chơi.
- A – li – ô – sa mất bố, mẹ đi lấy chồng khác. Em có mẹ mà như không. Em thường bị ông ngoại đánh đòn, chỉ có bà ngoại là người hiền hậu. Qua trò chuyện, A – li – ô – sa biết mấy đứa bạn con nhà đại tá tuy sống trong cảnh giàu sang nhưng cũng chẳng sung sướng gì. Mẹ chúng chết, chúng sống với gì ghẻ. Bố chúng cũng cấm đoán, cũng đánh đòn.
+ Từ hoàn cảnh sống thiếu tình thương giống nhau nên A – li – ô – sa thân thiết với mấy đứa trẻ kia. Tình cảm ấy để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng nhà văn khiến mấy chục năm sau ông vẫn nhớ như in và kể lại hết sức xúc động.
Câu 3. Phân tích, bình luận một số hình ảnh của ba đứa trẻ hàng xóm qua sự cảm nhận tinh tế của A – li – ô – sa. Những quan sát và nhận xét tinh tế:
- Trước khi quen thên nhìn sang hàng xóm, A – li – ô – sa chỉ biết: “Ba đứa cùng mặc áo cánh và quần dài màu xám, cùng đội mũ như nhau. Chúng có khuôn mặt tròn, mắt sáng và giống nhau đến nỗi mình chủ có thể phân biệt được chúng theo tầm vóc.
- Khi mấy đứa trẻ kể chuyện mẹ chết, chỉ còn dì ghe mà chúng gọi là “Mẹ khác” rồi lặng đi, Gor-ki kể: “Chúng ngồi sát vào nhau giống như chú gà con”. Sự so sánh chính xác khiến cho ta liên tưởng đến lũ gà con sợ hãi diều hâu, co cụm vào nhau. Sự so sánh ấy cũng toát lên niềm thông cảm của A-li-ô-sa với nỗi bất hạnh của các bạn nhỏ.
- Khi đại tá Ốp-xi-a-ni-cốp bất chợ xuất hiện, mắng: “Đứa nào gọi nó sang?”, Gor-ki viết: “Tức thì cả mấy đứa trẻ lặng lẽ bước ra khỏi chiếc xe và đi vào nhà, khiến mình lại nghĩ đến những con ngỗng ngoan ngoãn”. Đây là lần thứ hai nhà văn dùng hình ảnh so sánh này. Cách so sánh chính xác vừa thể hiện dáng dấp bên ngoài, vừa thể hiện thế giới nội tâm của những đứa trẻ. Rõ ràng chúng bị bố áp chế, lằng lặng vào nhà chẳng dám hé răng. Tác giả còn kể tiếp ở đoạn dưới: “Mình nhớ lại không bao giờ chúng nói một lời nào về bố và gì ghẻ”. A – li – ô – sa thông cảm với cuộc sống thiếu tình thương của các bạn nhỏ biết bao.
Câu 4. Chuyện đời thường và vườn cổ tích được lồng vào nhau trong nghệ thuật kể chuyện của Gor-ki.
- Mấy đứa trẻ hàng xóm vừa nhắc đến chuyện gì ghẻ mà chúng gọi là “Mẹ khác” A – li – ô – sa liên tương ngay đến nhân vật mụ dì ghẻ độc ác trong các truyện cổ tích.
- Chuyện đời thường và vườn cổ tích lồng vào nhau qua các chi tiết người “Mẹ thật”: “Mẹ thật của các câu chuyện thế nào cũng sẽ về, rồi các cậu xem!
Thằng anh lớn nhún vai.
- Chết rồi cơ mà về làm sao được…
- Không được ư? Trời ơi, biết bao nhiêu lần những người chết, thậm chí đã bị xả ra từng mảnh, mà chỉ vẩy cho ít phép là sống lại; có biêt bao nhiêu người chêt mà không phải là chết thật, vì phép của bọn phù thủy”.
- Chuyện đời thường và vườn cổ tích lồng vào nhau qua người bà hiền hậu. Ta biết bà ngoại của A – li – ô – sa là người rất nhân hậu. Trong bài văn này, mỗi lần A – li – ô – sa nhắc đến bà ngoại là để gắn với một câu chuyện cổ tích mà bà kể và bây giờ chú lại kể cho các bạn nghe, chỗ nào quên lại chạy về hỏi bà. Khi đứa con lớn của đại tá khái quát : « Có lẽ tất cả các bà đều tốt, bà mình trước cũng rất tốt… ». Thì trước mắt chúng ta hiện lên hình ảnh các nhân vật bà nội, bà ngoại trong vườn cổ tích. Nhất là khi thằng lớn con đại tá thường nói một cách buồn bã : « Ngày trước, trước kia, đã có thời… dường như nó sống trong trái đất này một trăm năm, chứ không phải một năm » thì không khí cổ tích càng hiện rõ trong tác phẩm.
- Không thấy A – li – ô – sa nhắc tên mấy đứa bạn. Chắc khi chơi thân với nhau, thế nào chúng cũng hỏi tên nhau. A – li – ô – sa biết rõ thằng lớn mười một tuổi song nhà văn không chú tâm nhắn tên của mấy đứa trẻ. Làm như vậy, câu chuyện về tình bạn của bọn trẻ thiếu tình thương mang ý nghĩa khái quát và đậm cổ tích nhiều hơn.